تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 39

ص:56

بیشتر به لشگر دیگر پیروز می شود این غلبه جسمانی است. امّا نوع دوّم، غلبه معنوی است که حسابش کاملاً با اولی جداست. غلبه معنویات یعنی: غلبه ی مطالب درست، راه های صحیح، حرف های حق و عقاید درست بر عقاید باطله، بر روش های ناپسند. وسیله پیروزی در غلبه جسمانی قدرت های ظاهری است، ولی وسیله غلبه ی معنویات توپ و تفنگ و عدد زیاد یا زور بازو نیست بلکه دل ها و وجدان مردم است، وسیله اش حق بودن حق است، دل های مردم را با زور نمی شود باوراند.

قوای مشترک انسان و حیوان

انسان یک سری قوای مشترک با حیوانات دارد از قبیل: قوه شهوت (که بقای نسل به آن بستگی دارد) اگر ما غدا نخوریم می میریم، یعنی بقاء وجود ما منوط به تغذیه است، چون مرتب بدن ما تحلیل می رود و اجزائی دفع می شود که باید جای آن تأمین شود پس از خوردن غذا و طی مراتب هضم غذا عوض شده، به اصطلاح بدل ما یَتَحَلّل می شود.

بنابراین اگر غذا به ما نرسد از بین می رویم و برای این که غذا بخوریم باید میل و اشتها در ما پیدا شود و ذائقه ما (زبان) که مزه غذا را می فهمد وجود داشته باشد، چون مزه غذا هم برای ما اهمّیت دارد و خداوند ما را چنان خلق کرده که: بدین امور (و سایر امور مشابه که بقای نسل در آن است) تمایل پیدا می کنیم و این قوه شهوت است و از نعمت های بزرگ الهی است و همین قوه را که اگر نبود ما از پا در می آمدیم، متأسفانه نابجا مصرف می کنیم و از آن سوء استفاده می کنیم. قوه دیگر، غضب است که این قوّه، ما را وادار می کند در مقابل چیزهایی که وجود ما را در مخاطره می اندازد مبارزه کنیم، همین قوه باعث می شود که