تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 41

ص:58

قرآن شریف می فرماید:

لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَهِ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوّامَهِ1

«قسم به روز قیامت، قسم به نفس اللَّوَّامَهِ».

وجدان (نفس سرزنش گر)

نفس اللَّوَّامَهِ همان است که وقتی گناهی را مرتکب شدیم خودمان را سرزنش می کنیم. به قول ما طلبه ها لوّامه صیغه ی مبالغه از ریشه ی لوم است به معنی سرزنش و ملامت کردن و لوّام یعنی بسیار ملامت کننده. این خاصیت انسان است که وجدان دارد که انسان را بخاطر کارهای خلافش ملامت می کند. وجدان است که مانع می شود هواهای نفسانی جلو چشمان ما را بگیرد. علت این که ما راجع به انسان های گذشته خوب قضاوت می کنیم. با مطالعه زندگی امیرالمؤمنین علیه السلام و زندگی معاویه با این که معاویه به ما ضرری نزده و علی علیه السلام هم به ما تعارفی نکرده ولی این دو زندگی را به قلب خود ارائه می دهیم، بر علی علیه السلام در دل درود می فرستیم و معاویه را لعن می کنیم. چرا؟ اگر فقط قوای شهوت و عضب بود می گفتیم به ما چه مربوط است. ولی بدلیل این که وجدان داریم، بی تفاوت نیستیم و قضاوت به جا می کنیم. درست است که اگر ما در زمان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام بودیم معلوم نیست چنین قضاوت می کردیم که حالا می کنیم نمی شود قول قطعی داد. شاید اگر ما در زمان علی علیه السلام بودیم و ایشان به ما می فرمود که تو بدرد فلان کار نمی خوری: ما هم طلحه و زبیر را پیدا می کردیم.