تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 49

ص:66

بفرماید ما جلوترها این کارهایم را می کرد. اما این کار دفعی و یک مرتبه نبوده است بتدریج بوده (کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ) از این جمله دو نکته فهمیده می شود: یکی این که اهل حق بر اهل باطل غلبه می کند و حساب روی اشخاص نیست، بلکه حساب (به قول ما) روی فرد نیست روی نوع است. به عنوان مثال حضرت نوح علیه السلام آن بنده ی موحد را در نظر بگیرید که طرفدار حق بود و دعوتش هم به جانب حق، قدمی را که بر می داشت برای حق بود، کسانی را که به خود می پذیرفت طرفدار حق بودند امّا مطابق آیه:

(وَ مَنْ آمَنَ وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلاّ قَلِیلٌ)1 ؛ «کمی از مردم به او ایمان آوردند».

به حضرت نوح ایمان نمی آوردند مگر عدّه ی کمی، باقی دنیا همه کفر ورزیدند و در نتیجه به طوفان غرق شدند. بعد از حضرت نوح نوبت ابراهیم خلیل رسید، وی هم آن قدر بازارش کساد بود که طبق آیات قرآن مثل این که دنیا یک طرف و حضرت ابراهیم هم یک طرف.

(إِنَّ إِبْراهِیمَ کانَ أُمَّهً)2 ؛ «ابراهیم به تنهایی یک امت بودند (چه یک مرد جنگی چه یک دشت مرد)».

خودش بود و خواهر زاده اش حضرت لوط و چند نفر دیگر و در مقابل او باقی نمرودیان که حضرت ابراهیم را در آتش انداختند. امروز هیچکدام از آنها نیستند نه حضرت ابراهیم و نه حضرت لوط و پیروانشان اما خداوند می فرماید:

(کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ)3 ؛