خرد و خردمندی از دیدگاه نهج البلاغه صفحه 72

و اندام جسمی متفاوتی هستند، و کوچک و بزرگ می باشند و سیاه و سفید و نژادها و زبان های مختلفی دارند؛ در خرد و خردمندی نیز متفاوت هستند برخی از آن ها از خرد خویش همه جا و مناسب استفاده می نمایند و عده ای دیگر چنین نیستند. این سخن مولا به صورت یک قاعده کلی نیست، که مثلاً هر زیبارویی کم خرد و هر کوتاه قدی زیرک و هوشیار باشد. بلکه بدین معناست که این گونه صفات را غالباً می توان در افرادی با این خصوصیات ظاهری مشاهده نمود این به معنای نفی نقش آموزش و تربیت در رفتارهای مطلوب نمی باشد. «این بند می گوید که مردم از جهت نقصان و کمال خردها و غرایزشان متمایز هستند شکل ظاهری انسان ها نیز متفاوت است گاهی انسان های بلند قامت از اراده ی سست و انسان های کوتاه از اراده قوی تر برخوردارند به هر رو تربیت و محیط می تواند بسیاری از غرایز و احساسات را در آدمی دگرگون کند.»(1) در این فراز از خطبه به تفاوت خرد و خردمندی انسان ها با یکدیگر اشاره شده است.

خرد و فرشتگان

«ثُمَّ فَتَقَ مَا بَیْنَ السَّمَوَاتِ الْعُلا فَمَلأَهُنَّ أَطْوَاراً مِنْ مَلائِکَتِهِ مِنْهُمْ سُجُودٌ لا یَرْکَعُونَ