- جایگاه نهج البلاغه 1
- پیشگفتار 1
- سال علی بن ابیطالب علیه السلام 7
- تشابه نهج البلاغه با قرآن 7
- روش این نوشتار 8
- اشاره 10
- اسلام آیین خرد 12
- خرد و زنان 14
- خرد و رسالت انبیاء 18
- خردمندی و رازداری 19
- خردمندی و چگونگی برخورد با اخبار و شنیده ها 20
- ویژگی عاقل 24
- خردمندی و دوستی با دیگران 25
- آفات خردمندی 26
- نعمت خرد 45
- خردمندی و آینده نگری 47
- خردمندی و تقوا از شرایط رهبری 48
- خردمندی و خداشناسی 50
- خردمندی و مشورت 52
- خردمندی و عبرت پذیری 54
- خردمندی و دنیاگریزی 56
- خردمندی و فهم دین 58
- رفتار هر کس نشانه مقدار خردمندی اوست 64
- خرد و بار امانت انسان 66
- خردمندی و نهی از منکر 69
- خرد و تفاوت انسانها 70
- خرد و فرشتگان 72
- خردمندی و بهره گیری از منابع طبیعی 74
- خردمندی و تلاش برای دنیا و آخرت 75
- خردمندی و پرهیز از نابخردان 77
- صداقت خرد (برتری خرد بر حس) 81
- خردمندی و عبرت پذیری از مرگ و مردگان 82
- خردمندی و تجربه 86
- خردمندی و پذیرش سخن اهل بیت علیهم السلام 87
- خردمندی و الگو پذیری (اسوه حسنه) 91
- خرد و آزمایش مخلوقات 92
- خردمندی و خویشتن داری 94
- خرد مخاطب خداوند 95
- خردمندی و پرهیز از جنگ و خون ریزی 96
- خرد و ارزیابی کارهای خویش 99
- خردمندی و ادب 101
- ناتوانی عقل در شناخت کامل خداوند 104
- اشاره 110
- اشاره 111
- اندیشه، آگاهی و عبرت پذیری 111
- فهم دقیق دین 112
- اشاره 112
- اندیشه آیینه واقع نما 112
- چگونگی انگیزه پرسش در مسائل علمی 113
- فقیه چه کسی است؟ (ویژگی فقیه) 113
- پرهیز از کوتاهی و نتیجه دور اندیشی 113
- پرهیز از تندروی و کندروی 114
- فهمیدن و دانش اندوزی 115
- محبوبترین بنده خدا 115
- فهم دین و پرهیز از جدال و ورود به شبهات 116
- اشاره 117
- نادانی و فقر 118
- جهل 118
- نادانی و تندروی یا کندروی 119
- نابخردی و سخن نابجا گفتن یا سکوت نابجا 120
- دانشجویی همچون دانشمند 121
- دانشمندی همچون جاهل 121
- نابخردی و قدر ناشناسی از خود و دیگران 122
- رسالت دانشمندان در مقابل بی سوادان 124
- نابخردی مانع شناخت 125
- نابخردی و اعتماد به دنیا 126
- نابخردی و تعصب و کینه 126
- نابخردی و تفاخر و خودپسندی 127
- نابخردی و تکذیب همه خبرها 128
- مسئولیت علم و یقین داشتن 129
- بی خردی و تندخویی 129
- جنون 129
- پرهیز ازمعاشرت با احمق 130
- حُمق 130
- جلوگیری از کارهای سفهاء (بی خردان) 131
- سَفَه 131
- حماقت و توجه به عیوب اخلاقی دیگران 131
- جلوگیری از حاکمیت بی خردان 132
- بی خردی و شتاب زدگی و یا سهل انگاری 133
- خُرْقِ 133
اختصار؛ پژوهشی کوتاه پیرامون آن انجام دهم و از آن جهت که عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد بنده رسالت عقل از دیدگاه قرآن می باشد نوشتار حاضر را با عنوان «خرد و خردمندی از دیدگاه نهج البلاغه» نام گذاری نمودم. محدودیت های زمانی و مسائل دیگر باعث شد تا از بحث گسترده درباره عقل و مباحث دیگر همچون مقایسه عقل گرایی در غرب (راسیونالیسم) و اسلام خودداری شود و تنها به سخنان و نامه های مولا علی علیه السلام در نهج البلاغه بسنده گردد و از قلمرو این نوشتار خارج نگردیم.
روش این نوشتار
روش کار بدین شکل بوده که ابتداء تمامی واژگان و مشتقات عقل در نهج البلاغه استخراج و سپس هر یک از آن ها با توجه به مضامین و مفاهیم سخنان آن حضرت عنوانگذاری شده و سپس پیرامون هر یک از آن ها نیز با بضاعت اندک علمی شرح کوتاهی آمده است. همچنین به بعضی از واژگان مترادف و متضاد با عقل نیز پرداخته شده است.
برای فهم عبارات نهج البلاغه از ترجمه مرحوم علامه محمد تقی جعفری بهره برده ایم و برای یافتن واژگان نیز به کتاب «المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه» تالیف حجت الاسلام محمد دشتی