نهج البلاغه : متن ، ترجمه و شرح نامه 31 صفحه 1

متن و ترجمه

موضوع

و من وصیه له علیه السلام للحسن بن علی علیهماالسلام کتبها إلیه بحاضرین (1) عند انصرافه من صفین

ترجمه

نامه به فرزندش امام حسن علیه السّلام وقتی از جنگ صفین باز می گشت و به سرزمین «حاضرین» رسیده بود در سال 38 هجری

1-انسان و حوادث روزگار

متن

مِنَ الْوَالِدِ الْفَانِ الْمُقِرِّ لِلزَّمَانِ (2) الْمُدْبِرِ الْعُمُرِ الْمُسْتَسْلِمِ لِلدُّنْیَا السَّاکِنِ مَسَاکِنَ الْمَوْتَی وَ الظَّاعِنِ عَنْهَا غَداً إِلَی الْمَوْلُودِ الْمُؤَمِّلِ مَا لاَ یُدْرِکُ السَّالِکِ سَبِیلَ مَنْ قَدْ هَلَکَ غَرَضِ (3) الْأَسْقَامِ وَ رَهِینَهِ (4) الْأَیَّامِ وَ رَمِیَّهِ (5) الْمَصَائِبِ وَ عَبْدِ الدُّنْیَا وَ تَاجِرِ الْغُرُورِ وَ غَرِیمِ الْمَنَایَا وَ أَسِیرِ الْمَوْتِ وَ حَلِیفِ الْهُمُومِ وَ قَرِینِ الْأَحْزَانِ وَ نُصُبِ الْآفَاتِ (6) وَ صَرِیعِ (7) الشَّهَوَاتِ وَ خَلِیفَهِ الْأَمْوَاتِ.

أَمّا بَعدُ فَإِنّ فِیمَا تَبَیّنتُ مِن إِدبَارِ الدّنیَا عنَیّ وَ جُمُوحِ الدّهرِ (8) عَلَیّ وَ إِقبَالِ الآخِرَهِ إلِیَ ّ مَا یزَعَنُیِ (9) عَن ذِکرِ مَن سوِاَی َ وَ الِاهتِمَامِ بِمَا ورَاَئیِ (10) غَیرَ أنَیّ حَیثُ تَفَرّدَ بیِ دُونَ هُمُومِ النّاسِ هَمّ نفَسیِ فصَدَفَنَیِ (11) رأَییِ وَ صرَفَنَیِ عَن هوَاَی َ وَ صَرّحَ لِی مَحضُ أمَریِ (12) فَأَفضَی بیِ إِلَی جِدّ لَا یَکُونُ فِیهِ لَعِبٌ وَ صِدقٍ لَا یَشُوبُهُ کَذِبٌ وَ وَجَدتُکَ عَضیِ بَل وَجَدتُکَ کلُیّ حَتّی کَأَنّ شَیئاً لَو أَصَابَکَ أصَاَبنَیِ وَ کَأَنّ المَوتَ لَو أَتَاکَ أتَاَنیِ فعَنَاَنیِ

مِنْ أَمْرِکَ مَا یَعْنِینِی مِنْ أَمْرِ نَفْسِی فَکَتَبْتُ إِلَیْکَ کِتَابِی مُسْتَظْهِراً بِهِ (13) إِنْ أَنَا بَقِیتُ لَکَ أَوْ فَنِیتُ.

ترجمه

از پدری فانی، اعتراف دارنده به گذشت زمان، زندگی را پشت سر نهاده- که در سپری شدن دنیا چاره ای ندارد- مسکن گزیده در جایگاه گذشتگان، و کوچ کننده فردا، به فرزندی آزمند چیزی که به دست نمی آید، رونده راهی که به نیستی ختم می شود، در دنیا هدف بیماری

1- حاضرین: اسم بلده فی نواحی صفّین.

2- المقرّ للزمان: المعترف له بالشده.

3- غرض الأسقام: هدف الأمراض ترمی إلیه سهامها.

4- الرهینه: المرهونه أی أنه فی قبضه الأیام و حکمها.

5- الرَمِیّه: ما أصابه السهم.

6- نُصُب الآفات: لا تفارقه العلل. و هو من قولهم: فلان نصب عینی - بالضم -: أی لا یفارقنی.

7- الصریع: الطریح.

8- جُموح الدهر: استقصاؤه و تغلّبه.

9- یَزَعُنی: یکفّنی و یصدّنی.

10- ما ورائی: کنایه عن أمر الآخره.

11- صَدَفَه: صرفه.

12- محض الأمر: خالصه.

13- مستطهرا به: أی مستعینا به.

ها، در گرو روزگار، و در تیررس مصائب، گرفتار دنیا، سودا کننده دنیای فریب کار، وام دار نابودی ها، اسیر مرگ، هم سوگند رنجها، هم نشین اندوه ها، آماج بلاها، به خاک در افتاده خواهش ها، و جانشین گذشتگان است. پس از ستایش پروردگار، همانا گذشت عمر، و چیرگی روزگار، و روی آوردن آخرت، مرا از یاد غیر خودم باز داشته و تمام توجه مرا به آخرت کشانده است، که به خویشتن فکر می کنم و از غیر خودم روی گردان شدم، که نظرم را از دیگران گرفت، و از پیروی خواهشها باز گرداند، و حقیقت کار مرا نمایاند، و مرا به راهی کشاند که شوخی بر نمی دارد، و به حقیقتی رساند که دروغی در آن راه ندارد. و تو را دیدم که پاره تن من، بلکه همه جان منی، آنگونه که اگر آسیبی به تو رسد به من رسیده است، و اگر مرگ به سراغ تو آید، زندگی مرا گرفته است، پس کار تو را کار خود شمردم، و نامه ای برای تو نوشتم، تا تو را در سختی های زندگی رهنمون باشد. حال من زنده باشم یا نباشم.

2 -مراحل خودسازی

متن

فَإِنِّی أُوصِیکَ بِتَقْوَی اللَّهِ أَیْ بُنَیَّ وَ لُزُومِ أَمْرِهِ وَ عِمَارَهِ قَلْبِکَ بِذِکْرِهِ وَ الاِعْتِصَامِ بِحَبْلِهِ وَ أَیُّ سَبَبٍ أَوْثَقُ مِنْ سَبَبٍ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ اللَّهِ إِنْ أَنْتَ أَخَذْتَ بِهِ!

أَحْیِ قَلْبَکَ بِالْمَوْعِظَهِ وَ أَمِتْهُ بِالزَّهَادَهِ وَ قَوِّهِ بِالْیَقِینِ وَ نَوِّرْهُ بِالْحِکْمَهِ وَ ذَلِّلْهُ بِذِکْرِ الْمَوْتِ وَ قَرِّرْهُ بِالْفَنَاءِ (1) وَ بَصِّرْهُ (2)

فَجَائِعَ (3) الدُّنْیَا وَ حَذِّرْهُ صَوْلَهَ الدَّهْرِ وَ فُحْشَ تَقَلُّبِ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ وَ اعْرِضْ عَلَیْهِ أَخْبَارَ الْمَاضِینَ وَ ذَکِّرْهُ بِمَا أَصَابَ مَنْ