حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 199

بسیار شدید درباره ی ضرورت مراعات حقوق پایه ای سه گانه ی انسانها (حق حیات، حق کرامت و

حق آزادی معقول)!! از یکطرف، و پوچ و بی ارزش و بی اصل قلمداد کردن حیات و جانهای همین انسانها از طرف دیگر. واقعا انسان در تحیر است که متفکران و صاحبنظران علوم انسانی جوامع کنونی ما با این تناقض صریح، چه سخنی برای گفتن دارند؟! و به هر حال، از این فاجعه ی فکری و آرمانی بگذریم و شرح این هجران و این خون جگر را به زمانی دیگر موکول کنیم.

2- بدیهی است که اجرای عدالت در کیفر دادن بر همه ی زشتیها و گناهان پائین تر از حدود برای همه ی گنهکاران در سطوح جامعه، غالبا امری است مشکل، لذا به جای اینکه مبارزه با معاصی و زشتیها به طور خشن صورت بگیرد، شایسته است که به امر تعلیم و تربیت همگانی پرداخت شود، تا مردم با وجدان آزاد و با میل به اصول عالی انسانی و رغبت به رشد و کمال از معاصی و زشتیها اجتناب بورزند. این مسئله از یک اصل بسیار بااهمیت سرچشمه می گیرد که می گوید: حرکت در مسیر رشد شخصیت موقعی دارای معنی صحیح می باشد که انسانها با دو نیروی عقل سلیم و وجدان آزاد خویشتن حرکت کنند نه به وسیله ی عوامل سودجوئی یا فرار و ترس از کیفر.

3- اگر معصیت مخفی که اطلاعش به تو رسیده است مربوط به زندگی اجتماعی مردم باشد به اصطلاح فقاهی مربوط به حقوق الناس باشد، با نظر به منابع فقهی که نگهبانی حیات انسانها را در حد اعلا به عهده ی زمامدار و دیگر گردانندگان جامعه قرار می دهد، در اینصورت باید دستور بدهی تا حداکثر تلاش برای

تحقیق صدق و کذب آن خبر انجام بگیرد، تا وضع کاملا روشن گردد.

هر چه که برای زمامدار آشکار نشده است باید خود را به آن بی توجه نشان بدهد

و تغاب عن کل ما لا یضح لک، مقصود از بی توجهی به آنچه که برای زمامدار آشکار نشده است قطعا امور زشت و گناهان شخصی است که پشت پرده است، نه انحرافات و خطهای مربوط به زندگی مردم جامعه و کرامت و حیثیت آنان، این قاعده در جای خود به اثبات رسیده است که مخالفت با حق الله (معاصی شخصی) با توبه ی حقیقی قابل عفو و مغفرت است ولی مخالفت با حق الناس باید آنقدر مورد تعقیب قرار بگیرد تا استیفاء شود. اصل این قانون مبتنی بر تفاوت مابین ظلم بر خویشتن و ظلم بر دیگران است، اگر چه ظلم بر خویشتن مورد غضب خداوندی است، ولی قسمتی از انتقام این ظلم با تباه شدن انسان به وسیله ی خویشتن تحقق می پذیرد، در صورتیکه ظلم بر انسانهای دیگر به اضافه ی انتقامی که از خدا خواهد دید، به