حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 26

با قطع نظر از جمله ی «لااقل تعریفات این اصطلاحات»... که تا حدودی برای عمل به احتیاط خوب است، اسناد بیشتر افکار و ایده های سیاسی، مانند عدالت، آزادی، حکومت مشروطه، احترام به قانون و امثال آن، به یونان قدیم کاملا قابل تجدیدنظر است، زیرا همه می دانیم که پیش از آنکه فلسفه و علوم یونانی در جوامع اسلامی ترجمه شود، همه ی آن مفاهیم بلکه زیباتر و عالی تر از آنها چنانکه در همین کتاب خواهیم دید در منابع اسلامی با کمال صراحت و جدیت مطرح شده است.(6).

*****

(1) در سوره ی الاعراف آیه 85 چنین است: «و لا تبخسوا الناس اشیائهم» (اشیاء مردم را کم ارزش نکنید) در این

آیه هم کلمه ی «الناس» عام است که شامل عموم مردم بدون هیچ گونه تبعیض است و هم کلمه ی «الاشیاء» که شامل همه چیزهای قابل ارزش است.

(2) تاریخ فلسفه ی سیاسی آقای بهاءالدین پازارگاد- ج 1 ص 64.
(3) ماجراهای (سرگذشتهای) اندیشه ها ص 22 از متن انگلیسی.
(4) ماخذ مزبور ص 33 از متن انگلیسی.
(5) تاریخ فلسفه ی سیاسی ج 1 ص 139.
(6) ترجمه ی فلسفه ی علوم یونانی را اگر از زمان خلافت مامون الرشید خلیفه ی عباسی در نظر بگیریم که تا بین سال 198 و 218 هجری بوده است، تقدم اسلام در طرح جدی و صریح آن حقائق، بر ترجمه ی آثار یونانی قریب به 200 سال بوده است و اگر از زمان «منصور دوانیقی» منظور کنیم که مابین سال 136 و 158 هجری بوده است تقدم اسلام در طرح آن حقائق به ترجمه آثار یونانی در حدود 130 سال بوده است.

نظری بر مقداری از تالیفات و تحقیقات مسلمین در مسائل سیاسی

بسیار لازم است که محققان در تاریخ سیاسی جوامع، یک بررسی ولو اجمالی و از جنبه ی تاریخی در منابع و مفاهیم سیاسی امتی بزرگ به نام اسلام و مسلمین داشته باشند، که امروزه در حدود یک ملیارد از (پنج ملیارد) نفوس روی زمین را تشکیل می دهند. اینکه بعضی از محققان و مترجمان تاریخ فلسفه ی سیاسی عذر می آورند که «منشا فلسفه ی سیاسی و منبع ظهور عقاید و افکار مربوط به حکومت و سیاست و فلسفه های سیاسی عمده ای که در جهان معاصر شایع می باشد از یونان قدیم است که از آنجا به روم و از روم به اروپای قرون وسطی به ارث منتقل گشته

تا بزمان معاصر رسیده و در تمام جهان شایع گشته است(1).

اگر مقصودشان اینست که در فلسفه ی سیاسی اسلام کتابی نوشته شده است، قطعا صحیح نیست، زیرا، دو نوع تحقیق در فلسفه ی سیاسی اسلام داریم:

نوع یکم: اغلب فقهاء و فلاسفه و حکمای اسلام در تحقیقات خود قسمت بسیار مهمی را به حکمت عملی اختصاص می دهند که قسمت اساسی آن، سیاست مدن نامیده می شود، شهید اول (محمد بن جمال الدین مکی) ابواب فقه را به چهار قسمت تقسیم می کند: 1- عبادات، 2- عقود، 3- ایقاعات، 4- سیاست، مسلم است که شهید اول فقه از دیدگاه همه ی فقها را تقسیم به اقسام مزبور نموده است نه از نظر خاص خویش.(2).