حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 285

فی دنیاکم «اگر شما از داشتن دین الهی بی بهره، و بیمی از معاد ندارید، اقلا مردم آزاده در زندگی دنیوی خود باشید».

یعنی عمل به یک عده اصول و قواعدی را که انسانها در مافوق جبر طبیعی محض پذیرفته اند فراموش نکنید. شما نژاد عرب هم در برابر دیگر اقوام و ملل دنیا برای خود، مردانگیهائی دارید، اصول آن مردانگی را در این جنگ مراعات نمائید اگر چه مدیریت در این زمینه از موجودیت انسانی که مقداری اصل و قوانین فوق جبر طبیعی را که اصول عمومی اخلاق نیز نامیده می شوند بالاتر و باارزش تر از مدیریت جبر طبیعی محض حیوانی می باشد، ولی از

نظر ارزشهای تکاملی انسانی، پائین تر از مدیریت انسانی الهی است که در حد اعلای مدیریت قرار دارد، نتیجه ی این نظریه به قرار زیر است:

مدیریت و حاکمیت درونی انسان

بر سه نوع عمده تقسیم می گردد:

1- مدیریت جبری طبیعی محض که در همه ی جانداران موجود است، با این تفاوت که چنانکه اشاره کردیم، مدیریت درونی انسان به جهت کثرت و تنوع استعدادها و نیروهائی که دارد گسترده تر و عمیق تر و ظریف تر و پیچیده تر از دیگر جانداران می باشد. به عنوان مثال، آدمی در مدیریت جبری طبیعی خود می تواند قدم به مافوق کهکشانها بگذارد، و یک جاندار ضعیف مانند مورچه فقط آشیانه ی خود و چند متر دورتر از آن را می شناسد و فاصله بیش از چند متر را نمی تواند طی کند، با اینحال قدم گذاشتن به مافوق کهکشانها در صورتیکه فقط به انگیزگی اشباع خود طبیعی در گسترش بر پهنه ی طبیعت باشد، هیچ تفاوتی با حرکت مورچه در دو متری لانه ی محقرش ندارد، زیرا هر دو حرکت ناشی از جبر طبیعی محض است.

2- مدیریت جبری مخلوط با مقداری از اصول فوق جبر طبیعی به نام اصول آرمانی، اخلاقی، انسانی، مسلم است که این مدیریت باعظمت تر و نزدیکتر به منطقه ی ارزشهای عالی انسانی از مدیریت جبری طبیعی محض است، ولی پاسخگوی همه ی ابعاد و استعدادهای فطری انسانی نیست.

3- مدیریت انسانی- الهی، این مدیریت عالی ترین و باارزش ترین مدیریتی است که انسانها می توانند در موجودیت طبیعی و روانی خود داشته باشند، انگیزه و هدف اصلی انسان در این مدیریت، تحقق بخشیدن به همه ی استعدادهای

فطری و ذاتی خویش است که با قطع نظر از وابستگی آنها به کمال برین، به فعلیت و باروری نهائی نمی رسند. انسان تنها با این مدیریت است که به حد نصاب شناخت و حرکت نائل می گردد. او با این مدیریت است که با