حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 383

اختلاف طبقات در جامعه اینست که می توان جامعه ای از انسانها را تصور نمود که هیچ گونه تفاوت و اختلافی در میان آنان نباشد چنین تصوری حتی قابل درک ذهنی نیست، چه رسد به اینکه از واقعیت عینی هم برخوردار باشد، و اگر مقصود اینست که در مقابل قانون و مقررات هیچ کسی را بر دیگری ترجیح و امتیازی نیست، این معنی قطعا صحیح است و هیچ کسی در هر موقعیتی هم که باشد در جامعه ی اسلامی حق تقدم بر کسی ندارد. البته کاملا طبیعی است که ماهیت و مختصات موقعیتی که یک یا چند انسان عضو آن قرار می گیرند، برای خود لوازمی

دارد که نادیده گرفتن آنها مساوی حذف خود آن موقعیت از جامعه است، با اینکه فرض اینست که آن موقعیت با نظر به علت اساسی که نیاز جامعه است، به وجود آمده است.

به حکم ضرورت قاطعانه ملاک تقدم و ارزش یک انسان یا یک گروه در جامعه همان تقوی است و بس که صیانت تکاملی ذات نامیده می شود نه ثروت و مال و نه مقام و نه نژاد و نسب و غیرذلک

این یک اصل ضروری در اسلام است که ملاک تقدم و ارزش یک انسان جز تقوی چیز دیگری نیست که ما آن را صیانت تکامل ذات می نامیم، بنابراین اگر کسی اختلاف طبقات را در جامعه ی اسلامی از این جهت نفی کند که هیچ یک از موقعیتها در اجتماع و هیچ یک از عوامل ثروت و نژاد و نسب ملاک تقدم و ارزش نیست، مطلبی کاملا درست گفته است، زیرا همه ی آن موقعیتها و ثروتها و مالکیتها جز وسائلی برای تنظیم و به راه انداختن حیات فردی و اجتماعی انسانها چیز دیگری نیست، بلکه اگر امور مزبوره موجب گمراهی و خودخواهی و تکاثر بوده باشد، ضدارزش محسوب شده و در صورت اضرار به جامعه، حاکم اسلامی می تواند با طرق قانونی اقدام به مهار و جلوگیری از سوء استفاده از آن امور نماید، بنابراین، اختیارات مالی مردم در جامعه اسلامی، مانند اختیارات آنان درباره ی شخصیت خود می باشد، یعنی همانگونه که یک انسان نمی تواند از شخصیت خود و از هر گونه مختصات و امتیازاتی که دارد به طور آزاد مطلق بهره برداری نماید، همانطور نمی تواند از موقعیت و مقام و طبقه ای که در آن قرار گرفته، ثروتی بیکران بیندوزد و از ثروت خود به طور آزاد مطلق استفاده کند، و نمی تواند آن امور را وسیله ترجیح خود بر دیگران بداند، این مضمون در جملات امیرالمومنین

علیه السلام با اشکال مختلف آمده است که: ما جاع فقیر الا بما متع به غنی «هیچ فقیری گرسنه نشد مگر اینکه غنی به همان جهت (گرسنگی فقیر) بهره مند شده