حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 387

*****

تفسیر و تحقیق طبقات مردم جامعه اسلامی (نهادها و سازمانها) در فرمان مبارک

اگر ما این طبقات را از نظر اهمیتی که موقعیت هر یک از آنها اقتضاء می کند، مورد تفسیر و تحقیق قرار بدهیم بدین ترتیب خواهد بود:

1- اهمیت از دیدگاه اداره ی سیاسی جامعه: الف- نمایندگان، ب- کتاب (کاتبان عامه و خاصه)، ج- وزراء، د- عمال مانند استانداران.

2- اهمیت از دیدگاه تطبیق قوانین بر موارد: الف- هیئت قضائی، ب- هیئت منصفه و ارفاق.

3- اهمیت از دیدگاه معیشت مادی: الف- کشاورزی، ب- بازرگانی، ج- صنایع و توزیع به معنای عمومی آن، د- دارائی (متصدیان اخذ مالیات).

4- اهمیت از دیدگاه دفاع و حراست جامعه از هجوم و اخلالگری دشمنان: الف- ارتش

این تقسیم بندی را بدان جهت آوردیم که در مدیریت جامعه اهمیت هر طبقه یا به اصطلاح امروزی هر نهاد و سازمانی با نظر به نیازی است که عامل به وجود آمدن آن طبقه می باشد، لذا نمی توان هیچ یک از آنها را دارای اهمیت مطلق معرفی نمود، همانگونه که هر یک از اعضای جامعه با نظر به وظیفه ای که دارد، ضروری می باشد، پیش از ورود در تفسیر و تحقیق هر یک از این طبقات (یا

به اصطلاح امروزی هر یک از این نهادها یا سازمانها) یک مقدمه ی بسیار ضروری متذکر می شویم، و آن اینست که:

بدان جهت که علت اساسی به وجود آمدن طبقات رفع نیازهای متنوع حیات بشری است و این نیازها با تحولات عارضه بر جوامع بشری در حال گسترش و افزایش در بعضی از موارد از قلمرو ضرورت خارج می شود، لذا مواردی را که امیرالمومنین علیه السلام به عنوان طبقات مطرح فرموده اند، در حقیقت از باب بیان مصادیق می باشد، و به همین جهت است که صاحبنظران فلسفه ی سیاسی اسلام باید این قضیه را دقیقا در نظر بگیرند و آنچه را که نیازهای اصلی اقتضاء می کند به عنوان طبقه یا نهاد، سازمان، مورد بحث و بررسی قرار بدهند، در این فرمان طبقات (یا نهادها و سازمانها) به قرار زیر مطرح شده است: