حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 399

وزارت اشرار و شرکت در گناهان آنان داشته است، علت این شرط را امیرالمومنین علیه السلام چنین می فرماید: که آنان یاران گنهکاران و برادران ستمکاران هستند، با این وصف این تبهکاران چگونه می توانند یک زمامدار اسلامی را که عادل و باتقوی است و می خواهد مردم جامعه را در مسیر عدالت و تقوی و در جاده ی کمال به حرکت درآورد، یاری کنند و مصالح و مفاسد جامعه را با کمال صدق و صفا با آن زمامدار در میان بگذارند؟! مگر این اصل بدیهی قابل استثناء است.

ذات نایافته از هستی بخش

کی تواند که شود هستی بخش

خشک ابری که شود ز آب تهی

ناید از وی صفت آب دهی

تبصره: اگر واو در جمله ی (و انت واجد منهم خیر الخلف) «و تو می توانی به جای آنان جانشین بهتری پیدا کنی» واو حالیه باشد، معنایش اینست که از انتخاب آن وزراء که پیش از تو در وزارت اشرار و تبهکاران شرکت کرده اند باید خودداری شود، در حالیکه می توان بهتر از آنها را به وزارت نصب نمود، یعنی اگر بهتر از آنان پیدا نشود از نصب آنان به وزارت مانعی نیست. ولی به نظر می رسد و او در جمله ی مزبور اگر چه حالیه هم بوده باشد، باز معنایش شرطیت نیست یعنی چنان نیست که ممنوعیت نصب کسانی به وزارت که سابقه ی وزارت اشرار و شرکت در گناهان آنان داشته اند

مشروط بر اینست که شخصیتهای شایسته ای به جای آنان پیدا شود، بلکه مقصود اینست که زمامدار می تواند به هر حال انسانهائی شایسته ی وزارت در جامعه پیدا کند که آنان را به مقام مزبور نصب نماید، و بر فرض بسیار بعید اگر هیچ شخصی لایق منصب وزارت پیدا نشد، در اینصورت زمامدار می تواند از آن وزرائی که در موقعیت عادی نمی تواند آنان را به منصب مزبور نصب نماید، با محدود ساختن اختیارات آنان و با گماشتن بازرسان آشکار و مخفی برای زیر نظر گرفتن کار آنان استفاده کند، و به هر حال، مسئله از موارد تزاحم دو مصلحت یا دو مفسده است که در این موارد قانون تقدیم آنچه که بااهمیت تر است، حاکم است.

آیا زمامدار اسلامی می تواند وزرای متعددی را برای کارهای وزارت نصب نماید؟

بعضی از صاحبنظران را عقیده بر آن است که زمامداران اسلامی با نظر به دورانهای گذشته تا صدر اسلام بیش از یک وزیر نداشته اند، بنابراین، در نظام سیاسی اسلام بیش از یک وزیر مقرر نشده است! پاسخ این قضیه روشنتر از آن است که نیازی به گفتگوی زیاد داشته باشیم، زیرا: