حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 402

ارتش و مقام ارتشی

ارتش نگهبان مردم و زینت زمامداران و موجب عزت دین و هموار کننده طرق امنیت است

امیرالمومنین علیه السلام درباره ی بعضی از طبقات یکبار اجمالا و بار دیگر مشروحا توصیفات و دستوراتی فرموده اند: درباره ی مقام ارتشی و خود نهاد ارتش اجمالا چنین فرموده اند:

فالجنود باذن الله حصون الرعیه، و زین الولاه و عز الدین و سبل الامن، و لیس تقوم الرعیه الا بهم، «پس ارتشیان (لشکریان) با اذن خداوندی نگهبانان رعیت و زینت والیان و موجب عزت دین و هموارکننده طرق امنیتند و برای رعیت قوامی نیست مگر با این نیروی بزرگ».

و اما توصیفات و دستورات مشروح درباره ی ارتشیان بدین قرار است:

فول من جنودک انصحهم فی نفسک لله و لرسوله و لامامک و اتقاهم جیبا، و افضلهم حلما ممن یبطی ء عن الغضب و یستریح الی العذر و یراف بالضعفاء، و ینبو علی الاقویاء، و ممن لا یثیره العنف، و لا یقعد به الضعف، ثم الصق بذوی المروءات و الاحساب و اهل البیوتات الصالحه و السوابق الحسنه، ثم اهل النجده و الشجاعه، و السخاء و السماحه، فانهم جماع من الکرم و شعب من العرف، ثم تفقد من امورهم ما یتفقد الوالدان من ولدهما و لا یتفاقمن فی نفسک شی ء قویتهم به و لا تحقرن لطفا تعاهدتهم به و ان قل فانه داعیه لهم الی بذل النصیحه لک و حسن الظن بک، و لا تدع تفقد لطیف امورهم اتکالا علی جسیمها فان للیسیر من لطفک موضعا ینتفعون به و للجسیم موقعا لا

یستغنون عنه، و لیکن آثر رووس جندک عندک من و اساهم فی معونته، و افضل علیهم من جدته بما یسعهم و یسع من وراءهم من خلوف اهلیهم حتی یکون همهم هما واحدا فی جهاد العدو، فان عطفک علیهم یعطف قلوبهم علیک... «از لشکریان خود کسی را به فرماندهی انتخاب کن که در نظر تو خیرخواه ترین و خیراندیش ترین آنان نسبت به خدا و رسول او و پیشوایت باشد (کسی باشد که) پاکدامن تر و بردبارتر از همه ی لشکریانت باشد، بردباری که در هنگام غضب بیمورد شتابزده نباشد و پذیرای عذر، و مهربان بر ناتوانان و از دشمنان برکنار و تاثر ناپذیر از آنان، و از کسانی باشد که خشونت او را به هیجان در نیاورد و ناتوانی زمین گیرش نسازد. سپس در انتخاب مقامات ارتشی به کسانی گرایش پیدا کن که دارای حیثیت و شرف بوده از دودمانهای صالح و دارای سوابق نیکو باشند. سپس مردانی را برای فرماندهی برگزین که دارای شخصیتی باعظمت و رادمردی و دلاوری و سخاوت و اخلاق کریمه بوده باشند، زیرا آنان جامع کرامت و انواع نیکوئیها هستند، سپس امور آنان را همانگونه زیر نظر و مورد تفقد قرار بده که پدران درباره ی فرزندانشان می نمایند، و هرگز تقویتی که درباره ی لشکریان و