حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 414

*****

علل گرایش اکثریت مردم به شخصیتها بیش از حق و حقیقت

وقتی که درباره ی این پدیده ی بسیار مهم دقت می کنیم می بینیم علل متعددی وجود دارد که اکثریت مردم به شخصیتها بیشتر

گرایش نشان می دهند، تا به حق و حقیقت.

علت یکم: ناتوانی از تکاپو برای شناخت حق و تمییز آن از باطلها و امور مبهم و مشتبه، و این علت دامنگیر عده ای بسیار فراوان از مردم است که اختصاص به هیچ دوران و هیچ جامعه ای ندارد.

علت دوم: مسامحه و سهل انگاری در تشخیص حق با امکان دستیابی به آن، ولی چون دست یافتن به حق در همه ی موارد آسان نیست و نیازمند تلاش و گذشت از لذائذ است، لذا به شخصیتها روی می آورند، و احساس نیاز به حق را با تکیه به آنان فرو می نشانند!

علت سوم: جاذبیت شدید خود شخصیت است که می تواند عده ای بسیار فراوان را تحت تاثیر خود قرار داده، و قدرت تفکر درباره ی حق را از آنان سلب کند.

علت چهارم: امتیاز واقعی خود شخصیت است که وقتی در یک یا چند موضوع به اثبات رسید، غالبا مردمی را تحت تاثیر قرار می دهد، و همان مردم در موضوعات دیگر هم او را ملاک حق و حقیقت قرار می دهند.

علت پنجم: اصل گرایش به محسوسات عینی در این مورد هم می تواند کارگر باشد، در بیان این اصل ابوریحان بیرونی در کتاب تحقیق ماللهند مضمونی بسیار عالی دارد و آن اینست که می گوید: علت بت پرستی (یا یکی از علل آن) محسوس گرائی طبیعی مردم است که قدرت صعود برای درک حقائق والا را ندارند و همواره می خواهند حتی مجردترین حقیقت را که خدا است، در عرصه ی محسوسات ببینند!!

علت ششم: کوشش و فعالیت برای برنهادن شخصیت در برابر شخصیتها و امتیازاتی که دیگران

دارند، در حقیقت این علت عبارتست از بالیدن و مطرح کردن خویشتن در برابر دیگران به وسیله ی ارائه شخصیت! (ما چنین شخصیتی داریم! تاریخ ما چنین شخصیتی دارد؟ نژاد ما برترین نژادها است، برای اینکه چنین شخصیتهائی داریم!)

علت هفتم: جهل به ارزیابی آن دو (شخصیت و حق و حقیقت).

علت هشتم: عظمت شخصیت به طوری که خود او می تواند ملاک حق و حقیقت قرار بگیرد، مانند انبیای عظام و اوصیای حقیقی آنان و ائمه ی معصومین علیهم السلام که به جهت تخلق به اخلاق الله و تادب به آداب الله توفیق ارتباط مستقیم با خدا را پیدا کرده اند، لذا همه گفتار و اعمالشان حجت، و بیان کننده حق و حقیقت می باشد، این علل هفتگانه اگر چه تمامی علل ممکن برای شخصیت گرائی نیست، ولی می توان گفت: عمده ی آنها به شمار می رود.