حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 418

آماده کردن هرگونه مقدمات و وسائل مضایقه ننمایند، و با این کوشش و تلاش علت دوم را هم که موجب گرایشهای افراطی به شخصیتها است می توانند منتفی بسازند یا آن را به طور منطقی تقلیل بدهند.

درباره ی علت سوم می توان گفت: از دو راه باید در منتفی ساختن آن اقدام کرد، یکی خود شخصیتها هستند که باید نگذارند مردم در جاذبیت آنان چنان قرار بگیرند که عظمت و ضرورت خود حق و حقیقت در مغز آنان به فراموشی سپرده شود یا

از افق دیدگاه آنان ناپدید گردد. برای اینکه شخصیت ممتاز چنین وظیفه ی انسانی- الهی خود را ایفاء کند، باید به هر شکلی که ممکن است برای مردم توضیح دهد و اثبات کند که شما ای مردم، به چه علت به شخصیت من جذب شده اید؟ در این باره بیندیشید، آیا جز این است که حق را در من سراغ گرفته اید؟ بفرمائید این حق و این هم طرق وصول به آن، و در ارائه ی حق و طرق آن به مردم مخلصانه بکوشد، تا توفیق یابد که این یک موفقیت فوق العاده بزرگی است که آدمی از دست مردم بگیرد و سر آنان را که روی علاقه به حق، بر آستانش می سایند، بلند کند و روی خاک بگذارد، و خودش هم همراه آنان در مقابل معبود بر حق به سجده بیفتد.

برای تعدیل علت چهارم به اضافه ی اعمالی که برای منتفی ساختن سه علت گذشته گفتیم با کمال صراحت به مردم اعلان کند که اولا یک یا چند امتیاز که نصیب یک شخصیت می شود او را شایسته ی گرایش و تسلیم و سجود در مقابلش نمی نماید، زیرا که خود همین گرایش و تسلیم و سجود عداوتی است درباره ی او که هم ساجد را به بدبختی محرومیت از حق و واقعیت دچار می کند و هم جان مسجود له را که آن شخصیت است مسموم می سازد، مگر نشنیده اید:

هر که را مردم سجودی می کنند

زهر را در جان او می آکنند؟!!

ثانیا: فرض می کنیم یک یا چند امتیاز، برای انسان خصوصیتی مطلوب به بار می آورد، آیا منطق حق و

واقع به شما دستور می دهد که از شخصیت ممتاز قدردانی کنید یا برای او رکوع و سجود به جای بیاورید؟! داستان امیرالمومنین علیه السلام در موقع عبور از شهر انبار را شنیده ایم داستان بدین قرار است:

و قال علیه السلام و قد لقیه عند مسیره الی الشام دهاقین الانبار فترجلوا له و اشتدوا بین یدیه، فقال: ما هذا الذی صنعتموه؟ فقالوا: خلق منا نعظم به امراءنا، فقال: و الله ما ینتفع بهذا امراوکم، و انکم لتشقون علی انفسکم فی دنیاکم و تشقون به فی آخرتکم، و ما اخسر المشقه وراءها العقاب و اربح الدعه معها الامان من النار(1).

«در موقع حرکت امیرالمومنین علیه السلام به طرف شام دهقانان شهر انبار (او را که دیدند) از اسبهایشان پیاده شده و در برابر آن حضرت