حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 422

جملات با کمال صراحت روشن می شود که ائمه ی معصومین علیه السلام هیچ هدفی از دعوت به سوی خود، جز دعوت به سوی خداوند سبحان نداشته اند و با همین ملاک هر شخصیتی که در جاذبه ی حقائق و واقعیات قرار گرفته و این امتیاز را به دست آورده باشد که مردم را در برابر خود میخکوب نکند و دست آنان را گرفته و در مسیر همان جاذبه قرار بدهد که خود توفیق آن را یافته است، شایستگی رهبری و

پیشوائی و محبوبیت دارد و بس.

*****

قضاه و صفات ضروری قاضی و شروط قضاوت

ثم اختر للحکم بین الناس افضل رعیتک فی نفسک ممن لا تضیق به الامور، و لا تمحکه الخصوم، و لا یتمادی فی الزله، و لا یحصر من الفی ء الی الحق اذا عرفه، و لا تشرف نفسه علی طمع، و لا یکتفی بادنی فهم دون اقصاه، و اوقفهم فی الشبهات، و آخذهم بالحجج، و اقلهم تبرما بمراجعه الخصم، و اصبرهم علی کشف الامور و اصرمهم عند اتضاح الحکم ممن لا تزدهیه اطراء و لا یستمیله اغراء، و اولئک قلیل، ثم اکثر تعاهد قضائه و افسح له فی البذل ما یزیل علته، و تقل معه حاجته الی الناس، و اعطه من المنزله لدیک ما لا یطمع فیه غیره من خاصتک لیامن بذلک اغتیال الرجال عندک، فانظر فی ذلک نظرا بلیغا، فان هذا الدین کان اسیرا فی ایدی الاشرار، یعمل فیه بالهوی و تطلب به الدنیا. «سپس برای حکم (قضاوت) میان مردم بهترین مردم جامعه ات را انتخاب کن، قاضی باید از کسانی باشد که اموری که بر او مطرح خواهد گشت، او را در تنگنای قرار ندهد، و صاحبان دعاوی او به لجاجت نکشانند (یا در معرض آزمایش درنیاورند) اگر دچار لغزشی شد آن را ادامه ندهد و از رجوع به حق، وقتی که آن را بشناسد احساس دشواری ننماید، و هرگز خود را در پرتگاه حرص و آز قرار ندهد، و در امور قضائی با اکتفاء به فهم و درک ابتدائی از مراتب عالیه ی فهم و معرفت در آن امور خود را محروم نسازد (برای قضاوت) کسی را انتخاب کن که در موارد مشتبه

و ابهام انگیز بیش از همه برای احتیاط توقف کند و پیش از همه به دلائل صحیح تکیه نماید. از مراجعات اهل دعوی کمتر احساس ناراحتی کند، او باید بردبارترین مردم برای کشف و روشن ساختن امور و قاطع ترین آنان در موقع آشکار شدن حکم بوده باشد. قاضی نباید از مداحی و ستایشگری فریفته شود و به خود ببالد و نباید تشویقهای فریبنده تمایل او را جلب کند، و اینگونه قضات اندکند. سپس (قاضی را به حال خود مگذار) و در کار او بررسی و تحقیق فراوان انجام بده، و در بذل حقوق برای قاضی آن اندازه وسعت بده که نیاز او را برطرف نماید و احتیاجش به مردم از بین برود، و آن مقام را در نزد خود برای قاضی منظور بدار که کسانی دیگر از خواص کارگردانان تو در آن طمع نکنند، و تا بدین جهت از غافلگیر کردن و دستبرد دیگر مردانی که در دستگاه تو هستند