حکمت اصول سیاسی اسلام صفحه 462

مهلک به بار می آورد، همواره تخم عداوت و کینه توزی را در دلهای مردم می پاشد و برای کاشتن گلها و ریاحین محبت و عشق انسانها به یکدیگر، جایی در دلها باقی نمی گذارد. آیا بروز بیماری علاج ناپذیر «بیگانگی انسان از انسان» و «بیگانگی انسان از خویشتن» که در دوران اخیر جوامع زیادی را مبتلا نموده است میوه های کاملا طبیعی تخم عداوت و کینه توزیها نیست؟! ثانیا همه ی مطالبی را که در رد گفتار هراکلیتوس گفتیم، رد عقیده ی هگل را نیز در بر می گیرد.

اما «نیچه» با این جمله که می گوید: «جنگ عصاره ی تمدن است» هنگامه می کند! البته ما با عباراتی که ذکر کردیم، روبرو هستیم، و احتمال اشتباه در ترجمه می تواند تا حدودی از سختی انتقاد ما جلوگیری کند، و به هر حال در مقصود نیچه دو احتمال وجود دارد: یکی اینکه مقصود این

است که «تمدن عصاره ی جنگ است». نه اینکه «جنگ عصاره ی تمدن است» بنابراین احتمال، گفته ی او شبیه به گفته ی هراکلیتوس می شود که انتقادهای وارده را بر گفته ی وی مطرح نمودیم. دوم اینکه منظور از «جنگ عصاره ی تمدن است»، همانطور بوده باشد که عبارات خود ترجمه بیان می کند. بنابراین احتمال مسئله صورت زشت تر و وقیح تری به خود می گیرد و با این جمله، اتهامی بر بشر وارد می گردد که از حیث وقاحت با هیچ اتهام و بدبینی قابل مقایسه نمی باشد. آیا همه ی تقلاها و فداکاریها و گذشتها و بروز نبوغهای علمی و هستی شناسی و هنری و صدها معارف مثبت که به وجود آورنده ی تمدنها هستند، برای تیز کردن اسلحه ی قتال و سوزنده ی دودمان بشری است؟!!

تحقیق در نظریه سوم که از مشاهده استمرار جنگ در طول قرون و اعصار، انسان را مانند حیوانی جنگ گرا معرفی می نماید

این نظریه همانگونه که اشاره کردیم، کاری با آن ندارد که آیا جنگ در ذات و طبیعت بشری است، یا خارج از آن، همانگونه که نظریه ی دوم هم کاری با این مطلب نداشت.

به هر حال، در جریان جویبار بسیار ممتد تاریخ اگر هم گاهی و به مقدار اندکی آب زلالی را برای سرافکنده ساختن خونخواران انسان نما نشان داده است که شاید آب زلال حیات و عظمت و شکوه آن را ببیند و از مبدل کردن آن به خون و خونابه شرمی داشته باشند، اغلب خون و خونابه گذشته و هنوز می گذرد، خداوندا، از دست این مدعیان تکامل، که با ادعای تکامل، کشتار انسانها و پایمال کردن ناتوانان را قانون معرفی می کنند، چه باید کرد!! صدای شوم شیپور جنگ نفع پرستان

را بر ترانه های پرندگان زیبا و خوشخوان مقدم داشته و زرادخانه های