نهج البلاغه : متن ، ترجمه و شرح خطبه متقین (همّام) صفحه 51

1- هود، آیه 107 .

2- سجده، آیه 17 .

گفتار آنها با عمل همراه نگردد تأثیری در سخن آنها نخواهد بود. همان گونه که در حدیث امام صادق(علیه السلام) آمده است: «إنَّ الْعالِمَ إذا لَمْ یَعْمَلْ بِعِلْمِهِ زَلَّتْ مَوْعِظَتُهُ عَنِ الْقُلُوبِ کَما یَزِلُّ الْمَطَرُ عَنِ الصَّفا; هرگاه عالم به علمش عمل نکند موعظه و اندرز او از دلها فرو می ریزد، آن گونه که دانه های باران از سنگ سخت فرو می ریزد».(1)

***

نُه وصف مهم دیگر

امام(علیه السلام) سپس به بیان نه وصف دیگر از اوصاف برجسته پرهیزگاران می پردازد و می فرماید: «او را می بینی که آرزویش نزدیک، لغزشش کم، قلبش خاشع، نفسش قانع، خوراکش اندک، امورش آسان، دینش محفوظ، شهوت سرکشش مرده، و خشمش فرو خورده شده است»; (تَرَاهُ قَرِیباً أَمَلُهُ، قَلِیلاً زَلَلُ_ه، خَاشِعاً قَلْبُهُ، قَانِعَهً نَفْسُهُ، مَنْزُوراً(2) أَکْلُهُ، سَهْلاً أَمْرُهُ، حَرِیزاً(3) دِینُهُ، مَیِّتَهً شَهْوَتُهُ، مَکْظُوماً(4) غَیْظُهُ).

در این عبارت، امام نخست از کوتاهی آرزوها سخن می گوید، زیرا آرزوهای دور و دراز _ همان گونه که در روایات وارد شده _ سبب فراموشی آخرت می گردد و نسیان آخرت، بلای بزرگی است که سرچشمه انواع گناهان و خطاهاست.

درست است که وجود امید و آرزو در انسان، انگیزه حرکت و فعالیت است، همان گونه که در حدیث نبوی آمده است: «الاَْمَلُ رَحْمَهٌ لاُِمَّتی وَ لَوْلا الاَْمَلُ ما رَضَعَتْ والِدَهٌ وَلَدَها وَ لا غَرَسَ غارِسٌ شَجَراً; امید و آرزو مایه رحمت است برای امت من و اگر نبود، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی داد و هیچ باغبانی درختی نمی نشاند».(5) ولی هرگاه از حد بگذرد و به صورت آرزوهای دور و دراز درآید تمام نیروها و

افکار انسان را مجذوب دنیا می کند و همه چیز به