ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الاسلام) صفحه 648

را بعد از کوشش در کاری شیرین می دانند (زیرا فطری و جبلی است شخصی که کار بزرگی انجام داد یا خدا او را موفق ساخت ستودن و آفرین آن را دوست دارد) پس مرا برای اطاعت کردنم از خدا و خوش رفتاریم با شما ستودن نیکو ستایش نکنید از حقوقی که باقی مانده و از ادای آنها فارغ نگشته ام و واجباتی که ناچار به اجرای آنها هستم، و با من سخنانی که به گردنکشان (برای خوش آمدنها) گفته می شود نگوئید، و آنچه را از مردم خشمگین (بر اثر خشم آنها) خودداری کرده پنهان می نمایند از من پنهان ننمائید، و به مدارا و چاپلوسی و رشوه دادن (به زبان) با من آمیزش نکنید، و درباره من گمان مبرید که اگر حقی گفته شود دشوار آید، و نه گمان درخواست بزرگ نمودن خود را (نمی خواهم با من مانند گردنکشان که سخن حق به ایشان نمی گویند رفتار نمائید) زیرا کسی که سخن حق را که به او گفته شود یا دادگری و درستی را که به او پیشنهاد گردد دشوار شمرد و عمل به حق و عدل بر او دشوارتر است، پس از حقگوئی یا مشورت به عدل خودداری ننمائید (با من بی پروا حق را گفته آنچه را درست و به عدل می دانید بیان کنید) زیرا من برتر نیستم از اینکه خطا کنم و از آن در کار خویش ایمن نمی باشم مگر آنکه خدا از نفس من کفایت کند آن را که او به آن از من مالکتر و تواناتر است (مقصود امام علیه السلام که در اینجا برای خود خطاء را ممکن دانست در صورتیکه امام معصوم و منزه از خطا است، اقرار به این است که عصمت آن حضرت از جمله نعمتهای خداوند متعال است، لذا می فرماید:) و جز این نیست که من و شما بنده و مملوکیم در اختیار پروردگاری که جز او پرورش دهنده ای نیست، مالک و صاحب اختیار است از ما آنچه را که خودمان در آن اختیاری نداریم (پس بزرگواری زیبنده او است و وظیفه جزا و بندگی و فروتنی است) و ما را از جهل و نادانی که در آن بودیم بیرون آورده به علم و معرفتی که مصلحتمان بود سوق داد، و گمراهی ما را به هدایت و راه یافتن تبدیل نمود، و بینایی بعد از کوری به ما بخشید (بعد از نادان بودن در امر دین و دنیا و آخرت خداوند با بعثت حضرت رسول صلی الله علیه و آله ما را به همه چیز آشنا فرمود).

خطبه 208-گله از قریش