بررسی طب و طبابت در نهج البلاغه صفحه 19

«زله العالم زله العالم» - يعني «لغزيدن دانشمند لغزش جهان است.»

يا «اذا فسد العالم فسد العالم» - «هر گاه دانشمندي فاسد شد دنيايي فاسد شد» - و خود حكيم كه بايد درمان مردم باشد مسبب درد آنان خواهد شد.

4- و در حكمت شماره 26 درباره موقع درمان يا مراجعه به طبيب چنين مي‌فرمايد: «امش بدائك ما مشي بك» - يعني «تا مادام كه درد با تو مي‌سازد تو با او بساز.»

و اين دستور مگر در موارد حاد و ضروري دستور جامعي است كه انسان اگر بتواند با درد خود بسازد كمك به تقويت و پرورش وسائل دفاعي خويش كرده و براي مبارزه آماده‌تر مي‌شود- مگر اينكه قواي دفاعي كافي براي جلوگيري و مبارزه نباشد- و بكار بستن اين دستور ساده مردم را از مراجعه بيجا و فراوان به پزشك باز مي‌دارد و از شكل مصرف كننده بيش از حد درمي‌آورد.

5- و در (حكمت شماره 6) در فوائد صدقه مي‌فرمايد:

«و الصدقه دواء منجح- يعني صدقه داروئي است شفا بخش و از حضرت رسول (ص) روايت شده كه فرموده: «داوا مرضاكم بالصدقه» - يعني «بيماران خويش را با صدقه درمان كنيد.»

6- و بالاخره در خطبه 167 درباره خواسته بعضي اصحاب كه خواهان كيفر كشندگان عثمان بودند و مقصود كشتن طلحه و زبير بود- حضرت دستور مداراي با آنها را داد ولي در ضمن در آخر خطبه فرمود كه اگر مدارا با آنها سودي نداشت چاره‌اي نخواهيم داشت مگر اينكه به آخرين دوا كه جنگ باشد متوسل شوم و اين مثل عرب را بكار برد كه «اخر الدوا الكي» يعني آخرين دوا داغ كردن است كه در حقيقت آخرين وسيله است كه پزشك براي درمان بيماري ممكنست بكار برد زيرا براي وي رنج آور است و ناراحت كننده و طبيب تا مي‌تواند بايد رنج بيمار را تسكين دهد مگر اينكه براي درمان يك رنج بزرگتر كه بيماري سخت باشد تحمل رنج كوچكتر كه داغ كردن باشد لازم آيد.

نظري به طب پسيكو سوماتيك و رابطه تن و جان با روان (مسئله بيماري دل)

بدن انسان مربوط به موجود زنده‌اي است كه از تن، جان و روان تشكيل شده و در محيطي به نام طبيعت همراه با ساير موجودات و عناصر جهان زندگي مي‌كند، و زندگي نوعي استقرار