مبانی استراتژی فرهنگی از دیدگاه علی (ع) صفحه 198

توجهی به فرامین امام (ع) نمی‌کردند، [277] به طوری که امام (ع) در توصیف آنها می‌فرمود: «وقتی شما را برای یاری برادرانتان می‌خوانم، مانند شتری که از درد بنالد، ناله و فریاد سر می‌دهید، و یا همانند حیوانی که پشت آن زخم باشد، حرکتی نمی‌کنید و تنها گروه اندکی به سوی من می‌آمد، که آنها نیز مضطرب و ناتوان بودند؛ گویا آنها را به سوی مرگ می‌کشانند، و مرگ را با چشمانشان می‌نگرند. [278] دیده‌ی دشمن برای حمله به شما خواب ندارد، ولی شما در بی‌خبری و بی‌اعتنایی و فراموشکاری به سر می‌برید. [279] و اظهار می‌داشت که «الی الله اشکو من معشر یعیشون جهالا.» [280] .

وضعیت مخالفین امام

اولین مخالفین امام (ع) کسانی بودند که با هدف دستیابی به موقعیت‌های اجتماعی و حکومتی با امام (ع) بیعت کردند. نخستین کسی که با امام (ع) بیعت کرد طلحه و نفر دوم زبیر بود، که هر کدام پس از بیعت گفتند: «تحت فشار با علی (ع) بیعت کردیم.» [281] این سخن بعد از بیعت چه معنایی می‌توانست داشته باشد؟ جز این که آنها به دنبال هدف خاصی از بیعت بودند که وقتی در دستیابی به آن خود را ناکام دیدند، درصدد مخالفت با امام (ع) برآمدند و شروع به توجیه بیعت خود نمودند. «جرج جرداق این تغییر رویه را چنین به تصویر کشیده‌اند: «اینان با علی (ع) به خاطر حسادت یا به انتقام نرسیدن به حکومت و نیز