مبانی استراتژی فرهنگی از دیدگاه علی (ع) صفحه 226

بلایا و مشکلات برای رضایت الهی ممکن است، چنان که در اثر این صبر، مظلومان تحت ستم فرعون را نجات داد و یا قلب‌های مردم جزیره العرب را به نور ایمان منور ساخت. [375] البته صبر و تحمل به مفهوم سکوت در مقابل ظالمان نیست، بلکه عبارت از رعایت حدود تحقق یک پدیده است: (ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم)، [376] و همچنین هر نوع کوتاهی در رعایت حدود باعث تغییر ماهوی پدیده‌ها می‌گردد: (ذلک بأن الله لم یک مغیرا نعمه أنعمها علی قوم حتی یغیروا ما بأنفسهم)، [377] همچنان که پیروزی یک انقلاب نیازمند ایثار و جانفشانی و صبر و تحمل در برابر مشکلات است، دوام آن نیز نیازمند این خصیصه و ویژگی است. [378] پیروزی و اعتلای اسلام در مقابل قدرت‌های جهانی با آن ویژگی منطقه‌ای و مردمی جزیرة العرب در صدر اسلام و رخوت و سستی در پایه‌های حکومتی آن در قرون بعدی، مصداق بارزی از این سنت الهی است. [379] .

آزادی در پارادایم واقع بین علی

آزادی مفهومی است که همواره با قید و بند همراه می‌شود. به معنای دیگر، در تعریف آن همواره رهایی از قید و بند به آزادی اطلاق می‌گردد.

اصولا جایی که قید و بندی نیست، سخن از آزادی معنای نخواهد داشت و به همین دلیل، در مقام سؤال از آزادی، همواره جواب «آزادی از چه چیز؟» مطرح می‌شود.