مبانی استراتژی فرهنگی از دیدگاه علی (ع) صفحه 279

گیرد؛ وقتی حکومت از مردم انتظاراتی دارد و خواهان انجام بعضی چیزهاست، مردم نیز در قبال این موارد خواهان حقوقی هستند که حکومت موظف به انجام آنهاست. در منشور حکومتی به مالک اشتر در زمان انتصاب وی به استانداری مصر نوشت:

«... قلب خویش را از محبت و رأفت مردم پر کن، مبادا با آنان چون جانور درنده باشی که خوردنشان را غنیمت بدانی، زیرا آنان دو دسته‌اند: یا برادر دینی تو هستند، یا آفرینش مانند تو،........ گرچه گروهی از مردم در باورهای دینی با تو همگام نباشند، برخورد تو با آنها باید انسانی باشد.» [580] .

یا در نامه‌ای به محمد بن ابی‌بکر مرقوم فرمود:

«بال‌های محبت‌ات را برای مردم بگستر، پهلوی نرمش و ملایمت را بر زمین بگذار و چهره‌ی خویش را بر آنها گشاده‌دار.» [581] .

به روشنفکران حقیقی و دلسوزان سعادت و پیشرفت جوامع انسانی گوشزد می‌کرد:

«از پراکندگی بپرهیزید که (انسان تنها) بهره‌ی شیطان است، چنان که گوسفند تک رو طعمه‌ی گرگ. همواره با اکثریت باشید و بدانید که دست خدا با جمعیت است.» [582] .

مولفه‌ی اقتصادی

چنانچه گذشت، یکی از مهم‌ترین اهداف حکومتی حضرت (ع)، ساختن