مبانی استراتژی فرهنگی از دیدگاه علی (ع) صفحه 365

محصور در عالم ملک، بلکه تا ملکوت، عوامل دست اندرکار تصمیمات آدمی را شناخته و بر پایه‌ی آنها به شاخص‌هایی دست یافت که راهگشای انسان در تمام مراحل این فرآیند باشد. اگر انسان شاخص‌ها را دریابد، علوم و فنون دیگر نیز به کار خواهد آمد و اگر این گونه نباشد، اندک اندک دست او از دامان حقیقت کوتاه و کوتاه‌تر شده و بر مبنای واقعیت‌هایی عمل خواهد کرد که ساخته‌ی جهل و عملکردهای خودخواهانه و منفعت جویانه اوست.

بی‌گمان اگر انسان‌هایی برجسته و موفق تاریخ را به نظاره بنشینیم، خواهیم دید که آنان با درک عمیق و شناخت دقیق و درست از مبانی هستی شناسی، انسان شناسی، شناخت شناسی و روش‌های دستیابی به هدف، به دنبال شیوه‌هایی بوده‌اند تا محیط را آن گونه بسازند که با سنن و قوانین حقیقی حاکم بر عالم انطباق داشته و با استعدادها و توانایی‌های بالقوه‌ی آدمی یا فطرت او سازگار باشد. آنها در چنین فضایی اقدام به تصمیم گیری کرده و مطلوب‌های خویش را یافته‌اند.

حضرت علی (ع) یکی از الگوهای منحصر به فرد تاریخ بشری است که تمام تصمیم‌های او بر این مبانی استوار بود. ایشان در مسایل حکومتی توجه عمده به مبانی ارزشی و شناختی داشته‌اند و با بنا نهادن کلیه‌ی فعالیت‌ها بر پایه‌ی آن مبانی، نگاه استقلالی بر مولفه‌ای خاص را منتفی دانسته و بر این امر توجه داشتند که: گرچه این امور و مولفه‌ها در بدو امر مستقل می‌نمایند، بین آنها ارتباط علی وجود داشته و تقدم و تأخر آنها از نوع رتبی است. مولفه‌ی فرهنگی و عناصر آن در این میان، مقدم بر سایر مولفه‌ها بوده و بر آنها تقدم علی و رتبی دارد. ظهور عینی این امر را در طلیعه‌ی منشور حکومتی ایشان که در قالب عهدنامه به مالک اشتر نوشته‌اند می‌توان مشاهده کرد:

«بسم الله الرحمن الرحیم هذا ما امر به عبد الله علی امیرالمؤمنین، مالک بن الحارث الاشتر فی عهده الیه حین ولاه مصر: جبایة