نگاهی به حدیث سد الابواب صفحه 65

دیدگاه حلبی

دیدگاه حلبی حلبی نویسنده کتاب السیره نیز به این موضوع پرداخته است. وی به سستی پایه های این جمع توجّه کرده و با تفسیرها و تغییراتی آن را نقل کرده و می گوید:

برخی از عالمان این دو قصّه را به این صورت جمع کرده اند که قصّه علی کرّم اللّه وجهه پیش از زمانی بوده است که خانه های مردم دو در داشتند که یکی به سمت مسجد و دیگری به بیرون آن باز می شد، فقط خانه علی کرّم اللّه وجهه بود که جز یک در نداشت که آن هم به مسجد باز می شد. خانه او درِ دیگری به خارج نداشت.

پیامبر صلی اللّه علیه وآله دستور داد درهایی که به سمت مسجد باز می شدند، بسته شوند; یعنی ورودی درها جز درِ خانه علی کرّم اللّه وجهه باریک تر شده و به دریچه تبدیل گردند; زیرا خانه علی فقط یک در داشت و چنانچه گذشت او جز از آن در، راهی به بیرون نداشت; از این رو پیامبر صلی اللّه علیه وآله دستور نداد که درِ خانه علی دریچه شود.

بعد از این امر پیامبر دستور داد همه دریچه ها جز دریچه خانه ابوبکر بسته شوند. بعضی گفته اند: پیامبر به بسته شدن دریچه خانه علی کرّم اللّه وجهه دستور داد; ولی چنین ادّعایی قابل اندیشه و تأمّل است; زیرا که روشن شد که خانه علی کرّم اللّه وجهه فقط یک در داشت. پس منظور از واژه «در»، در قصّه ابوبکر درِ واقعی نیست; بلکه مراد دریچه است و منظور از واژه «در» در قصّه علی کرّم اللّه وجهه درِ حقیقی است.1

1 . انسان العیون: 3 / 383 و 384.

نقد دیدگاه حلبی

نقد دیدگاه حلبی آن گاه که حلبی متوجه بطلان نظریه ابن حجر عسقلانی شد ناگزیر به نوعی چاره اندیشی روی آورد. وی عبارت «و دریچه هایی ساختند...» را به «باریک تر کردن ورودی درها و تبدیل آن ها به دریچه» تغییر داده است. بر این اساس که منظور از این که «درها جز درِ خانه علی را ببندید» آن است که درها را باریک کنید و آن ها را به دریچه تبدیل نمایید.

تو را به خدا سوگند! آیا چنین معنایی از عبارت «درها را ببندید» برداشت می کنید؟!

حلبی سخن دیگر ابن حجر را که می گوید: «به وسیله آن دریچه ها به مسجد راه یابند و راهشان به مسجد نزدیک تر شود» رها می کند; زیرا متوجه می شود که منظور از آن، «در» است، نه «دریچه»! اما با همه این ها حلبی سخن سمهودی را یادآور می شود که احادیثی که در این مورد وارد شده است، اذن به ساختن «دریچه ها» را بعد از «بستن درها» رد می کنند، آن گاه می گوید: بنابراین که منظور از «بستن درها»، باریک کردن ورودی آن ها و تبدیل آن ها به دریچه ها باشد ـ با روایاتی که وارد شده است ـ مشکل و مبهم است...1 پس بر فرض صحّت این مطلب، نیاز دارد که به آن پاسخ داده شود.