علل الشرایع صفحه 11

رطوبت دار) است و ما وراء ثری را کسی جز خداوند نمیداند (و علم علما و دانشمندان هر زمانی در کشف حقیقت آن ناقص و گمراهست) «1».

بدست آمدن محصول را کسی جز خدا نمیداند، و کیف کان باید سکوت کرد زیرا.

در بحار از خصال شیخ صدوق نقل مینماید از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام که فرموده: هر وقت حدیثی از ما شنیدید و معنی آن را نتوانستید بفهمید و درک کنید آن حدیث را بحال خود وابگذارید تا زمانی که بمرور زمان بر شما معنی آن کشف شود و معلوم و واضح گردد.

و از احتجاج طبرسی نقل میکند که حضرت صادق علیه السّلام در جواب سؤال مردی طبیعی مسلک و مذهب فرموده:

و لیس تحت الریح العقیم الا الهواء و الظلمات و لا وراء ذلک سعه و لا ضیق و لا شی ء یتوهم

، یعنی پشت سر باد عقیم چیزی نیست مگر هوا و تاریکی و پشت سر آنها هیچ وسعت و تنگی و چیزی که در وهم و خیال آید نیست و در موضوع پیدایش زمین اختلافست، بعضی گویند: از ذرات کوچک فضائی تشکیل یافته که بمرور زمان بیکدیگر چسبیده اند و باین شکل کنونی درآمده، و بعضی گویند: جسم ملتهبی بوده که از خورشید جدا شده و بتدریج از سرعت حرکت و گرمی افتاده و بدین شکل که مشاهده می شود درآمده، و بعضی از مادیون میگویند که عالم در اثر تصادف پیدا شده با اینکه چنین تصادفی محال و غیر ممکن است، و عقاید دیگر، و لیکن میتوان گفت که این گونه عقاید بحدس و تخمین و فرضیه نزدیکتر است تا حقیقت، و ما که مسلمان و معتقد و پیرو قرآن و بیانات شریفه کافیه خاندان نبوت میباشیم باید ببینیم آنها چه فرموده اند زیرا آنچه که مسلم است و در صحت آن

نمیتوان و نمیشود شک و تردید نمود بیانات ایشانست، و در عین حال علم امروزه و کشفیات کنونی را انکار نداریم تا آنجا که مخالف دین و قرآن و روایات و اخبار صحیحه نباشد، و میتوان گفت عقاید امروزه بیشتر از گفته ها و عقاید سابقین با قرآن و فرمایشات ائمه علیهم السّلام مطابقت دارد، و این خود یکنوع اعجاز است که از آن بزرگواران سر زده است که آنچه دانشمندان امروز بعد از هزار و سیصد و هشتاد و یک سال با اختراع اسبابها و دوربینها و تلسکوبها و ذره بینها و امتحانات و تجربیات و صرف کردن میلیاردها وجوه و صرف وقت و کمکهای فکری بیکدیگر کشف کرده اند و از بسیار اندکی پی برده اند قرآن مجید ما بما گوشزد نموده و پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله و ائمه ما علیهم السّلام که در جزیره العرب که بهیچ وجه وسائل امروزه فراهم نبوده نشو و نما کرده اند بدون اسباب و در دست داشتن این آلات مخترعه حقایق را بطریق وحی دانسته و آنقدر که در خور فهم بشر آن روز و امروز بوده از پیش خبر داده اند و فرموده اند که: زمین در مرحله اول کفی بود روی آب که در اثر امواج و باد شدید باراده خداوند جمع شده بود و سپس بامر خدا منجمد و بسته گردید و بشکل قطعه زمین کوچکی درآمد در جایی که فعلا خانه کعبه است و بعد از زیر خانه کعبه پهن شد و حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در خطبه اشباح اشاره بدین مطلب میفرماید و روزی که زمین پهن شد دحو الارض نامیدند که مطابق با

روز 25 ذو القعده بوده چنان که در تمام کتب ادعیه متذکر این مطلب هستند، و قرآن پهن شدن زمین را بالصراحه بیان مینماید و میفرماید: الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِراشاً، آن خدائی که برای شما زمین را گسترد و مانند فرش پهن نمود، و میفرماید، وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَیْنا فِیها رَواسِیَ، زمین را ما بگستردیم و در آن کوههای بزرگ و محکم نهادیم، و در بحار (11- ج) نقل مینماید حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام فرموده: جهت آنکه مکه را مکه نامیدند برای این بود

(لان اللَّه مک الارض من تحتها)

خداوند کشید زمین را از مکه و پهن فرمود آن را.

و کیف کان این بحث بسیار دامنه دار است و کُلُّ حِزْبٍ بِما لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ، هر دسته ای بفکر و دلیل و برهان و عقیده خود خوشحال و دلخوش هستند، و بطوری که میگویند زمین کروی شکل و تقریبا شلجمی است که در دو قطب کمی فرورفتگی و در استوا برآمدگی دارد، و کروی بودن زمین را با دلایلی چند ثابت نموده اند از جمله (1) اگر در بیابانی بایستیم و باطراف خود نگاه کنیم حد فاصل زمین و آسمان را بصورت یک دائره می بینیم که آن را افق مینامند (2) موقع گرفتن ماه (خسوف) سایه زمین بروی کره ماه شکل دایره دارد و زمین یکی از سیارات منظومه شمسی است که پیوسته در این فضای متناهی در حرکت میباشد و از خود نور و حرارت ندارد، و چنان که میگویند دارای 14 حرکت است از جمله حرکت وضعی و یا دورانی که در مدت 23 ساعت و 56 دقیقه و 49 ثانیه یک بار از

مغرب بمشرق بدور محور خود گردش میکند، دوم حرکت سالیانه یا انتقالی که در مدت 365 شبانه روز و 6 ساعت و 9 دقیقه یک مرتبه بدور خورشید که هسته مرکزی اوست در ضمن یک دائره بیضی میگردد و سال شمسی از آن پدید می آید، و بعضی گویند که زمین دارای 12 حرکت است، و فوائد حرکت وضعی: پیدایش شب و روز، تعیین وقت، حرکت ظاهری کرات دیگر نسبت بزمین، اختلاف زمان در نقاط مختلفه آن، مسکونی بودن تمام نقاط آن (که اگر حرکت وضعی زمین اجرا نمیشد نصف کره همیشه تاریک میبود) تغییر جهت بادها، اختلاف اعمال کربن گیری و تنفسی نباتات در روز و شب:

فوائد حرکت انتقالی: تفاوت حرارت محیط نیم کره شمالی و جنوبی در فصول مختلفه، تفاوت ساعات شب و روز در فصول زمستان و تابستان، نزول باران و غیره که هر یک همراه فوائد کثیری است، و سرعت حرکت وضعی باعث تولید حوزه مغناطیس در قطبین زمین شده و طی طیران خود ترکیبات آهنی منتشره در فضا را که کرات دیگر هنگام عبور بجا گذارده اند جذب مینماید چنان که اکثریت دانشمندان منظره صبح کاذب را نتیجه وجود ترکیبات آهنی در فضا بخصوص نزدیک قطب شمال میدانند، و شاید اشاره بنزول و مجذوب آهن بزمین باشد آیه شریفه: وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ.، ما فرو فرستادیم (و میفرستیم) آهن را (بزمین) که در آن فوائد و نتایج بیشمار است و بطوری که دانشمندان امروز میگویند حرکت زمین بدور خورشید در هر ثانیه 29 کیلومتر و نیم است، و سالها پیش از اسلام و پس از اسلام معتقد بودند که زمین ساکن

و ثابت است و خورشید بدور زمین در گردش است تا آنکه یکنفر پروفسوری دم از حرکت زمین زد عوض تحقیق در مطلب او را 6 سال کشیشان مسیحی زندانی کردند و آخر الامر مسمومش نمودند تا آنکه دیگران پس از او دنبال تحقیقات او را گرفتند و بوسیله اختراع آلات مخصوص بمرور حرکت وضعی و انتقالی زمین و سرعت سیر و سایر حالات آن را ثابت نمودند بالاخره دانشمندان جهان پس از بررسیهای کامل و بیشتر علمی مدلل و مبرهن نمودند که از تعارض جاذبه ها و دافعه ها حرکات متعدده دیگری هم عارض زمین می شود که سنگینی و فرورفتگی کوهها در زمین باعث نگاهداری و تعادل حرکت زمین میباشند.

اکنون نظری بقرآن و بیانات اهل بیت رسالت کنیم همچنان که از پیش اشاره شد یکی از معجزات قرآن اینست که در هر زمانی از آیات شریفه مطالبی بدست می آید که منطبق با کشفیات جدید آن زمان میباشد مثلا کوشش کردند و فهمیدند که تمام موجودات متحرکند، و قرآن پیش از همه تمام موجودات را متحرک اعلام نمود، و در سوره (یس) پس از ذکر زمین و شمس و قمر و مدار نجومی و کهکشان (از مفهوم آیات) میفرماید: وَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ، همه نامبردگان در آیات قبل در مدار خود حرکت و شناوری میکنند و این مطلب از این معلوم می شود که لفظ کل را بطور نکره آورده و متعلق آن را حذف نموده و اسقاط متعلق افاده عموم میکند.

و در موضوع حرکت زمین در سوره طه میفرماید: الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْداً. آن خدائی که قرار داد برای شما زمین را گهواره، که در

این آیه زمین را بگهواره تشبیه فرموده پس برای فهم خصوصیات زمین باید اوصاف گهواره را در نظر گرفت، گهواره اولا دارای حرکت است و اگر نتواند حرکت کند لغت مهد بر آن صدق نمیکند پس زمین هم دارای حرکت میباشد، ثانیا مسیر حرکت آن بطور منحنی است علی هذا فهمیده می شود که زمین نیز حرکتش منحنی است چنان که گفته شد حرکت زمین بدور خورشید بصورت بیضی است، با در نظر گرفتن مراتب فوق میتوان گفت بهتر از کلمه (مهد) تشبیهی نمیتوان پیدا کرد که از هر حیث و جهت موافق اوصاف زمین باشد، آری قرآن میلیاردها حقایق را با بیانی که امروز تا حدی بهتر درک می شود در آیات متعدد اعلام فرموده، و حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در باره حرکت زمین در یکی از بیانات خود (در نهج البلاغه) فرموده:

و عدل حرکاتها بالراسیات من جلامیدها

، خداوند حرکات زمین را بواسطه کوههای محکم که از جنس سنگ است تعدیل نمود، اگر خوف اطاله مطلب نبود مطالب فوق را مفصلتر از این مینوشتم لیکن ان شاء اللَّه اگر موفق شدم در چاپ دوم این کتاب جبران خواهم کرد، این بود شمه ای از آیات قرآن و گوشه ای از بیانات خاندان نبوت و اینجا است که باید سر تعظیم و تکریم در پیشگاه آنان فرود آورد و با کمال صراحت اقرار و اذعان و اعتراف کرد که فهم چنین مسائل علمی در اوائل اسلام با نبودن آلات و ادوات امروزه میسر نیست جز استفاده از دستگاه دهنده وحی و گیرنده نبوت و وصایت، و کلیه سطح زمین طبق مساحت تقریبی بالغ بر پانصد و ده ملیون

کیلومتر مربع است که 134 ملیون کیلومتر مربع آن خشکی و بقیه آبست، و فاصله زمین از خورشید معتقدند که تقریبا 150 ملیون کیلومتر است و بفصول سال فاصله کم و زیاد می شود، و حرارت خورشید در حدود هفت هزار درجه است و نور آن در هشت دقیقه 13 ثانیه بزمین میرسد، و سه چهارم جرم خورشید سوخته شده و یک چهارم دیگر آن باقی است که اگر این نیم سوخته شود قیامت بپا می شود: و قرآن: میفرماید إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ بیاید زمانی که تمام جرم خورشید سوخته و کدر و تاریک شود، در آن هنگام است که قیامت بپا خواهد شد و دانشمندان امروز عقیده دارند که کره زمین رو بویرانی و فرسودگی نهاده و لا ینقطع ذرات و اجزاء آن از اطراف او جدا می شود و در فضا پراکنده میگردد، و تأیید میکند این عقیده را آیه چهلم سوره رعد که میفرماید:

أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها، و آیه 44 سوره انبیاء که میفرماید:

أَ فَلا یَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها، آیا مردم نمیبینند که ما زمین را ناقص میکنیم و از اطراف آن میکاهیم.

و اطراف کره زمین را هوا فرا گرفته که قریب 79 درصد ازت و 21 درصد اکسیژن میباشد و ضخامت آن هوا را متجاوز از صد کیلومتر تخمین زده اند، و نیز مقداری بخار آب و گاز انیدرید کربنیک که از تنفس موجودات زنده حاصل می شود در آن موجود است، و بسیاری از دانشمندان متأخرین میگویند: هوا پر است از ماده اتر، و ایجاد نور در چشم در نتیجه برخورد این ماده است با عصب

چشم.

و در جنه العالیه از خصال نقل مینماید از حضرت باقر علیه السّلام که فرموده: چون حق تعالی فانی میگرداند این خلق و این عالم را و ساکن گرداند اهل بهشت را در بهشت و اهل جهنم را در جهنم، خلق میکند عالمی را غیر از این عالم، و خلق تازه ایجاد میکند از غیر جنس بشر که او را بیگانگی پرستش کنند و از برای ایشان خلق میکند زمینی را غیر از این زمین و آسمانی را غیر از این آسمان، و شاید گمان کنی که خدا همین یک عالم را آفریده است و خلقی بغیر از شما نیافریده بلکه بخدا قسم که حق تعالی هزار هزار عالم و هزار هزار آدم آفریده است، و شبیه همین روایت در بحار نقل مینماید از حضرت صادق علیه السّلام جز آنکه آن حضرت در خاتمه حدیث فرموده:

حتما نمیگویم که خدا بعد از این زمین زمین دیگری خواهد آفرید.