علل الشرایع صفحه 2

و بطور کلی دانشمندان در هرعصر و زمانی محترمترین أفراد آنقرن بوده اند، و ألبته واضحست که ثمرات علوم بر دو نوع است، قسمی تأمین کننده مقامات دنیوی است، و قسمی تأمین کننده درجات اخرویست، و نظر به ثمرات هرقسمی با مقایسه می فهمیم قسمیکه متضمن درجات و مقامات اخرویست از قسمت مقابل خود بأعلا درجات بهتر و عالیتر است بلکه میتوان گفت که طرف نسبت هم نیست با اینکه فرموده اند: ألمعاش ثم المعاد «1»، و هم فرموده اند: ألعلم علمان علم الابدان و علم الادیان «2»، زیرا این هردو قسمت از مقدمات آن علم است و تقریبا لازم و ملزوم یکدیگرند، و لیکن مقصود اصلی همان علمی است که صاحبش را بنعمتهای أبدی و حیات جاویدانی میکشاند، لذا فرمایش علت غائی موجودات و مخاطب بخطاب:

لولاک لما خلقت الافلاک «3» در موضوع أفضلیت این أفراد بر سایرین فرموده:

فضل العالم علی العابد کفضلی علی أدنی رجل من امتی «4» و فرمایش وصی بلا فصل و خلیفه عظیم الشأنش مولانا الاعظم که در دیوان منسوب بآنحضرت است:

فقم بعلم و لا تبغی له بذلافالناس موتی و أهل العلم أحیاء

«5» و غلما وارث أنبیاء، و حافظ شرع أنور بوده اند، و هادی طریق، و منجی غریق، ورادع شیاطین، و ایقاظ نائمین، و باطل کننده بدع مبدعین، و براه

______________________________
(1) اول فکر تأمین معاش و لوازم و ما یحتاج زندگی کن و سپس فکر معاد و قیامت
(2) علم بر دو قسم است: اول علم طب و بهداشت و عوارض بدن شناسی، دوم: علم دین و دانستن مسائل حلال و حرام.
(3) ای پیغمبر خاتم اگر برای خاطر تو و مقامت در پیشگاه من نبود هیچگاه خلق نمیکردم افلاک را.
(4) فضیلت و برتری عالم بر عابد همانند فضیلت منست بر پست ترین مرد امتم
(5) کوشش کن در تحصیل علم و نظر نکن و گمان مبر که برای علم عوضی هست که بتواند در فضیلت جای آنرا بگیرد همانا مردم مرده اند (اگرچه بصورت ظاهر زنده هستند) و أهل علم زنده اند (گرچه بظاهر از دنیا رفته اند).