مسند فاطمه بنت الحسین علیهما السلام صفحه 47

پیدایی حوزه علمیه

در میان اعراب جاهلی که قبل از ظهور اسلام در ناحیه حجاز می زیستند ، تعلیم و تربیت قابل ذکری وجود نداشت . چنانکه بلاذری تعداد کسانی را که مقارن بعثت نبوی (صلی الله علیه وآله وسلم) از نعمت خواندان و نوشتن برخوردار بوده اند ، حدود هفده نفر تخمین می زند و بر آنند که همه آنان از میان شهروندان مکه و یثرب(1) و از سه قبیله معروف «قریش» ، «اوس» و «خَزْرَج» بودهاند آنان هنر نگارش را از مردم حیره آموخته بودند(2). گویا تنها کسی که در میان بانوان خط می نوشت «شفاء عدویه» دختر عبد الله از کسان عمر بن خطاب بود .

بلاذری نقل می کند که پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به «شفاء عدویه» فرمود تا «حفصه» را نوشتن آموزد و سپس از افرادی چون «ام کلثوم دختر عقبه» ، «عایشه دختر سعد» ، «کریمه دختر مقداد» نام می برد که به نگارش می پرداختند

با توجه به آیات قرآنی و روایات اسلامی ، نخستین حوزه علمی و مرکز تعلیم و تربیت در مکه به همّت والای رسول اعظم الهی (صلی الله علیه وآله وسلم)صورت گرفت . همانگونه که قرآن کریم با آیات سوره علق رسول خدا(صلی الله

علیه وآله وسلم) را به خواندن دعوت فرمود ، رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز خود را بتصریح معلم خواند و فرمود :

«إنَّما بُعِثْتُ مُعَلّماً»(3).

پاورقی

(1) «فتوح البلدان» ، ص457 ، «تاریخ آموزش در اسلام» ، احمد شبلی ، ترجمه محمد حسین ساکت ، ص41 ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، 1361ه ش .
(2) «فروغ ابدیت» ، استاد جعفر سبحانی ، ج1 ، ص68 ، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی ، قم ، 1363ه ش .
(3) «احیاء علوم الدین» ، ابو حامد غزالی ، ج1 ، ص10 ، چاپ قاهره ، 1311ه ق