- سخن ناشر 1
- سخن نخست 2
- اشاره 7
- مبادی علم اخلاق 7
- 1 - مفهوم اخلاق 9
- 2 - قلمرو اخلاق 12
- 3 - مطلق بودن اصول و ارزش های اخلاقی 14
- قسمت اول 18
- 4 - اهمیّت تهذیب اخلاق 18
- قسمت دوم 26
- 5 - جایگاه علم اخلاق 36
- 6 - معیارها و روش ها 39
- اشاره 45
- درآمدی بر مسائل علم اخلاق 45
- 1 - نفس انسانی 47
- 2 - آزمایش 55
- مسائل علم اخلاق (سلوک) 70
- اشاره 70
- 1-خواست و انگیزه 72
- الف ) اصول راهبردی 72
- 2 - پیروی از آموزگاران حقیقی 78
- 3 - جهاد با نفس 82
- اشاره 82
- آیاتی از قرآن 85
- گفتار معصومین علیهم السلام 91
- قسمت اول 91
- عزّت نفس 106
- 4 – تقوا 115
- اشاره 115
- مفهوم تقوا 116
- تقوا در قرآن 117
- تقوا در احادیث 127
- مراتب تقوا 133
- نشانه های پرهیزکاران 140
- حفظ زبان 144
- اشاره 153
- 5 - دعا و نیایش 153
- مفهوم دعا 155
- دعا در قرآن و روایات (229) 159
- شرایط دعا 163
- گفتار دانشمندان 172
- 6 - توسّل 177
- قسمت اول 177
- قسمت دوم 185
- توضیح 194
- 7 - محبّت 194
- محبّت در قرآن 195
- قسمت اول 197
- محبّت در گفتار معصومین علیهم السّلام 197
- قسمت دوم 204
- محبّت و تهذیب 210
- تحصیل محبّت 217
- نشانه های محبّین 220
- اشاره 220
- محبّین پیوسته در یاد خدایند 221
- محبّین طالب خلوت با حضرت دوست اند 223
- خداوند به بعضی از صدّیقین وحی فرستاد 224
- دل محبّین از محبّت غیرْ خالی است 226
- محبّین به اطاعت از امر محبوب عشق می ورزند 227
- محبّین دنیا را دوست ندارند 228
- محبّین طالب لقای پروردگار و مشتاق مرگ اند 231
- دوستی و دشمنی محبّین تنها برای خداست 234
- محبّین به دوستان خدا عشق می ورزند 240
- 8 - ادب حضور 250
- اشاره 256
- ب) راه کارها 256
- 1 - بازنگری 258
- 2 - عزم 261
- 3 - تدارک گذشته 264
- 4 - مشارطه 265
- 5 - مراقبه 269
- 6 - محاسبه 274
- 7 - معاتبه و معاقبه 280
- اشاره 283
- 8 – ذکر 283
- روایات و ذکر 285
- آداب ذکر 291
- مراتب ذکر 293
- 9 – فکر 302
- مدارج تفّکر 302
- اشاره 302
- 10 - حزن 307
- 11 - عبادت 309
- اشاره 309
- عبادت در روایات 313
- عبادت و آگاهی 318
- عبادت و حضور قلب 321
- سعی در عبادت 323
- الف) عوامل درونی رکود 336
- 1 - جهل 336
- رکود 336
- اشاره 336
- 2 - حبّ نفس 338
- 3 - حبّ دنیا 341
- اشاره 341
- قرآن و محبّت دنیا 350
- روایات و محبّت دنیا 353
- قسمت اول 353
- قسمت دوم 362
- دوستی مال و ثروت 371
- قسمت اول 375
- 4 - هواهای نفسانی 375
- قسمت دوم 385
- 5 - ضعف اراده 392
- 6 - پستی همّت 396
- 7 – ریا 398
- انگیزه ریا 398
- توضیح 398
- ریا در قرآن و روایات 400
- اقسام ریا 405
- نشانه های ریا 407
- 8 - عُجب 413
- اشاره 413
- مراتب عجب 420
- علاج عجب 423
- ب) عوامل بیرونی رکود 429
- اشاره 429
- 1 - فرهنگ حاکم 431
- 2 - معاشران 434
- 3 - مدعیان 435
- 4 - عصیان 438
- توضیح 438
- گناه مانع رشد است 440
- ج) عوامل باز دارنده 445
- 1- ایمان 445
حتی موضوعات مهمی همچون علم و دانش را نیز در صورتی دارای ارزش حقیقی دانسته که در مسیر ایمان و تقوا و ارزش های اخلاقی قرار گیرد.
مفهوم تقوا
«تقوا» از ماده «وقایه» است و چنانکه راغب گفته است: وقایه عبارت از محافظت کردن چیزی در برابر اموری که به آن زیان و آزار می رساند و تقوا به معنای قرار دادن نفس در یک پوشش حفاظتی برای حراست آن از آسیب ها و خطرات نگران کننده و زیان بار است. گاهی هم تقوا را به ترس از خدا تفسیر کرده اند، زیرا ترس از خدا سبب تقوا می شود. و در عرف اهل شرع تقوا به معنای خویشتن داری در برابر گناه است که با ترک محرّمات و مکروهات و در برخی موارد با پرهیز از مباحات حاصل می گردد. (1)
این تعریف را تا حدودی می توان منطبق بر مفهوم «ورع» دانست ولی نظر به اینکه تنها بیانگر بخشی از مفهوم تقوا است خالی از اشکال نیست، چه آنکه تقوا دارای دو جنبه است که به صورت دو عامل محرّک و بازدارنده، از یک سو آدمی را به انجام طاعات و واجبات الهی برانگیخته، به کسب کمالات معنوی وامی دارد، از سوی دیگر او را به خویشتن داری فرا خوانده، از ارتکاب آنچه که در شرع مورد نهی قرار گرفته باز می دارد.
عامل محرّک آن موجبات کمال و ترقی را فراهم آورده، رشد و سازندگی کشور نفس را تأمین می کند، که لازمه آن تقویت قدرت اراده، تحکیم شخصیّت معنوی و تسلّط بر خویشتن است، و نیروی باز دارنده اش که به مثابه ترمزی نیرومند است از ماشین وجود آدمی در برابر خطرات، لغزش ها و انحرافات پاسداری نموده،