- سخن ناشر 1
- سخن نخست 2
- اشاره 7
- مبادی علم اخلاق 7
- 1 - مفهوم اخلاق 9
- 2 - قلمرو اخلاق 12
- 3 - مطلق بودن اصول و ارزش های اخلاقی 14
- قسمت اول 18
- 4 - اهمیّت تهذیب اخلاق 18
- قسمت دوم 26
- 5 - جایگاه علم اخلاق 36
- 6 - معیارها و روش ها 39
- اشاره 45
- درآمدی بر مسائل علم اخلاق 45
- 1 - نفس انسانی 47
- 2 - آزمایش 55
- مسائل علم اخلاق (سلوک) 70
- اشاره 70
- 1-خواست و انگیزه 72
- الف ) اصول راهبردی 72
- 2 - پیروی از آموزگاران حقیقی 78
- 3 - جهاد با نفس 82
- اشاره 82
- آیاتی از قرآن 85
- گفتار معصومین علیهم السلام 91
- قسمت اول 91
- عزّت نفس 106
- 4 – تقوا 115
- اشاره 115
- مفهوم تقوا 116
- تقوا در قرآن 117
- تقوا در احادیث 127
- مراتب تقوا 133
- نشانه های پرهیزکاران 140
- حفظ زبان 144
- اشاره 153
- 5 - دعا و نیایش 153
- مفهوم دعا 155
- دعا در قرآن و روایات (229) 159
- شرایط دعا 163
- گفتار دانشمندان 172
- 6 - توسّل 177
- قسمت اول 177
- قسمت دوم 185
- توضیح 194
- 7 - محبّت 194
- محبّت در قرآن 195
- قسمت اول 197
- محبّت در گفتار معصومین علیهم السّلام 197
- قسمت دوم 204
- محبّت و تهذیب 210
- تحصیل محبّت 217
- نشانه های محبّین 220
- اشاره 220
- محبّین پیوسته در یاد خدایند 221
- محبّین طالب خلوت با حضرت دوست اند 223
- خداوند به بعضی از صدّیقین وحی فرستاد 224
- دل محبّین از محبّت غیرْ خالی است 226
- محبّین به اطاعت از امر محبوب عشق می ورزند 227
- محبّین دنیا را دوست ندارند 228
- محبّین طالب لقای پروردگار و مشتاق مرگ اند 231
- دوستی و دشمنی محبّین تنها برای خداست 234
- محبّین به دوستان خدا عشق می ورزند 240
- 8 - ادب حضور 250
- اشاره 256
- ب) راه کارها 256
- 1 - بازنگری 258
- 2 - عزم 261
- 3 - تدارک گذشته 264
- 4 - مشارطه 265
- 5 - مراقبه 269
- 6 - محاسبه 274
- 7 - معاتبه و معاقبه 280
- اشاره 283
- 8 – ذکر 283
- روایات و ذکر 285
- آداب ذکر 291
- مراتب ذکر 293
- 9 – فکر 302
- مدارج تفّکر 302
- اشاره 302
- 10 - حزن 307
- 11 - عبادت 309
- اشاره 309
- عبادت در روایات 313
- عبادت و آگاهی 318
- عبادت و حضور قلب 321
- سعی در عبادت 323
- الف) عوامل درونی رکود 336
- 1 - جهل 336
- رکود 336
- اشاره 336
- 2 - حبّ نفس 338
- 3 - حبّ دنیا 341
- اشاره 341
- قرآن و محبّت دنیا 350
- روایات و محبّت دنیا 353
- قسمت اول 353
- قسمت دوم 362
- دوستی مال و ثروت 371
- قسمت اول 375
- 4 - هواهای نفسانی 375
- قسمت دوم 385
- 5 - ضعف اراده 392
- 6 - پستی همّت 396
- 7 – ریا 398
- انگیزه ریا 398
- توضیح 398
- ریا در قرآن و روایات 400
- اقسام ریا 405
- نشانه های ریا 407
- 8 - عُجب 413
- اشاره 413
- مراتب عجب 420
- علاج عجب 423
- ب) عوامل بیرونی رکود 429
- اشاره 429
- 1 - فرهنگ حاکم 431
- 2 - معاشران 434
- 3 - مدعیان 435
- 4 - عصیان 438
- توضیح 438
- گناه مانع رشد است 440
- ج) عوامل باز دارنده 445
- 1- ایمان 445
1- 165. سوره یونس، آیه 63 و 64
2- 166. سوره احزاب، آیه 70 و 71 ؛ و نظیر آن سوره انفال، آیه 29 و سوره طلاق، آیه 5
3- 167. سوره مریم، آیه 71 و 72
4- 168. مضمون آیات 45 و 46 سوره حجر و 90 شعراء و 54 و 55 قمر.
تقوا در احادیث
حضرات معصومین علیهم السلام نیز همگام با قرآن شریف ضمن احادیث فراوان به مناسبت های مختلف، همواره مردم را به تقوا و پرهیزکاری توصیه فرموده و آنان را از پیروی هواهای نفسانی، دل بستن به دنیای فانی، و ارتکاب گناهان برحذر داشته اند.
در میان آن بزرگواران، مولا امیر مؤمنان علیه السلام بیش از همه بر رعایت این مهم تأکید کرده، خصوصاً روزهای جمعه ضمن خطبه های نماز، مردم را به پرهیزکاری ترغیب می فرموده اند. به همین مناسبت نهج البلاغه را که عمدتاً از خطبه های آن حضرت تشکیل گردیده، می توان کتاب تقوا خواند، چه آنکه رایج ترین و شایع ترین کلمات آن، تقوا و پرهیزکاری است و به جرأت می توان گفت که در آن کتاب شریف، به کمتر معنا و مفهومی تا این اندازه توجه و عنایت شده است.
با نگاهی گذرا به برخی از احادیث که از آن پیشوایان معصوم به ما رسیده، بیش از پیش نسبت به ارزش و آثار مهم تقوا آگاه خواهیم شد:
امیر تقوا پیشگان حضرت علی علیه السلام در باره ارزش و اهمیت تقوا می فرمایند:
«التُّقَی رَئِیسُ الْأَخْلاقِ».(1)
«پرهیزکاری اساس خُلق های پسندیده است.».
در جای دیگر به جنبه باز دارندگی آن توجّه نموده، می فرمایند:
«اعْلَمُوا عِبادَ اللَّهِ أَنَّ التَّقْوَی دَارُ حِصْنٍ عَزِیزٍ... أَلا وَ بِالتَّقْوَی تُقْطَعُ حُمَهُ الْخَطایا».(2)