فرهنگ اخلاق صفحه 338

1- 504. غرر الحکم، ج 1، ص 179، ف 8، ح 108

2- 505. همان، ج 2، ص 814، ف 85، ح 185

3- 506. الاثنی عشریه، ص 206، ب 5، ف 4

2 - حبّ نفس

انسان به اقتضای خود دوستی همواره خود را از هر گونه عیب و نقص مبرّا دانسته، ضعف ها و لغزش هایی را که قادر به کتمان آنها نیست و از چشم دیگران مخفی نمی ماند نیز توجیه کرده، خود را از آنها تبرئه می نماید.

گرچه در مقام ادّعا خصوصاً هنگامی که در محافل و نشست های علمی دست روی نقطه ضعف ها و عیوبِ فراگیر انسانی گذارده می شود، از اعتراف به آن اِبایی نداشته، به صورت کلّی خود را از هیچ ضعف و نقص و عیبی عاری نمی داند، و حتّی چنین وانمود می کند که در صدد رفع عیب های خویش است، لیکن به خوبی روشن است تا هنگامی که این چنین خوش بینانه به خویش می نگرد هرگز توفیق اصلاح خود را نیافته، گامی در جهت نیل به کمالات بر نخواهد داشت.

بلکه می توان گفت: کسی که عیب و نقص های اساسی خود را نمی بیند و خویشتن را انسانی کامل و عاری از ضعف و عیب می پندارد - و در واقع از بدیهی ترین واقعیات موجود در خود چشم پوشی می کند - به وسیله این پندار نادرست با یک احساس استغنا و بی نیازی کاذب، راه هر گونه اصلاح جدّی و سازندگی اصولی را بر خود مسدود می سازد.

مدعی خواست که آید به تماشاگه راز

دست غیب آمد و بر سینه نامحرم زد بسیار نادرند افرادی که صادقانه و مشتاقانه در صدد شناخت عیب های درونی خویش برآمده و برای یک خانه تکانی عمیق و تزکیه حقیقی اقدامی جدّی به عمل آورند.

اغلبِ کسانی هم که ظاهراً در مسیر کمالات معنوی گام بر می دارند، به تزکیه صوری و تقوای ظاهری اکتفا کرده و فکری اساسی و اقدامی جدّی برای