فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 100

ص:102

«گرایش انسان به زهد، در آزاد منشی او ریشه دارد... عارفان و شاعران ما از آزادگی و آزادی بسیار گفته اند. حافظ خود را غلام همت آن می داند که زیر این چرخ کبود از هر چه رنگ تعلق پذیرد، آزاد است. او در میان همه درختان، تنها به سرو رشک می برد که «از بار غم آزاد آمده است». منظور این بزرگان از آزادی، آزادی از قید تعلق خاطرات؛ یعنی دل بستگی نداشتن، شیفته و فریفته نبودن [است]،... (باید گفت) دل بستگی نداشتن، شرط لازم آزادگی است، ولی شرط کافی نیست. عادت به حداقل برداشت از نعمت ها و پرهیز از عادت به برداشت زیاد، شرط دیگر آزادگی است. ابوسعید خدری که از اکابر صحابه رسول خداست، آن جا که در مقام توصیف حالات آن حضرت برمی آید، اولین جمله ای که می گوید این است: «کان صلی اللّه علیه و آله خَفیف المؤُونهِ»؛ یعنی رسول خدا، کم خرج بود، با اندک به سر می برد، با مؤونه بسیار کم می توانست زندگی خود را ادامه دهد». (1)

7. آفت آزادگی

در بحث آزاده و آزادگی، پرسش بسیار مهم وجود دارد. یکی آن که چگونه می توان به این مقام رسید. پاسخ این مسأله از محتوای بحث ها روشن است و آن این که اگر انسان به امور دنیوی دل بستگی و وابستگی نداشته باشد، می تواند در مسیر بندگی حق قرار گیرد و از هرگونه قید و بندی وارسته شود.

به کسی دل نبستن، بلکه به خدا دل بستن، سرّ آزادگی است. حقیقت آزادگی در همین نفی و اثبات است. انسان به حکم فطرت خود دل می بندد. مهم آن است که به چه دل می بندد. بنابراین، به انسان نمی توان گفت دل نبندد؛ زیرا