فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 106

ص:108

نمی برد. ایشان چنین می فرماید:

در رساندن حیوانات، آن را به دست چوپانی بسپار که خیرخواه و مهربان، امین و حافظ باشد که نه سخت گیر و نه ستم کار است، نه تند براند و نه حیوانات را خسته کند... هر گاه حیوانات را به دست فردی امین سپردی، به او سفارش کن تا میان شتر و نوزادش جدایی نیافکند و شیر آن را ندوشد تا به بچه اش زیانی وارد نشود. در سوار شدن بر شتران، عدالت را رعایت کند و مراعات حال شتر خسته یا زخمی را که سواری دادن بر او سخت است، بکند. آن ها را در سر راه به درون آب ببرد و از جاده هایی که دو طرف آن علفزار است، به جاده بی علف نکشاند و هر چند گاه شتران را مهلت دهد تا استراحت کنند. هرگاه به آب و علفزار رسید، فرصت دهد تاعلف بخورند و آب بنوشند. (1)

بنابراین، وقتی می گوییم یک مسلمان واقعی اهل آزار و اذیت نیست، این شامل گیاهان و حیوانات هم می شود، چه رسد به انسان.

ب _ انسان ها

آشکار است اسلام وقتی حق اذیت و آزار به گیاه و حیوان را به هیچ کس نمی دهد، هیچ گونه آزار و اذیتی نسبت به انسان را جایز نخواهد شمرد؛ چه آن فرد مسلمان باشد و چه غیر مسلمان. در دیدگاه اسلام، انسان ها از دو دسته خارج نیستند: یا مسلمان و برادر دینی هستند یا انسانی همانند دیگر انسان هایند. برای روشن تر شدن مطلب، به نامه مشهور حضرت علی علیه السلام خطاب به مالک اشتر اشاره می کنیم که می فرماید:

مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده و با همه دوست و مهربان باش. مبادا هرگز چون حیوان شکاری باشی که خوردن آن را غنیمت دانی؛ زیرا مردم دو دسته اند: دسته ای برادر دینی تو هستند و دسته دیگر همانند تو در آفرینش.