فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 121

ص:123

آزمایش

اشاره

امام صادق علیه السلام فرمود:

ما مِنْ قَبْضٍ وَ لابَسْطٍ الاّ وَ لِلّه فیهِ المَنُّ وَ الْاِبْتلاءِ. (1)

هیچ گرفتگی و گشایشی صورت نمی گیرد مگر آن که خداوند در آن، بخشش و آزمایشی در نظر دارد.

آزمایش؛ سنت تغییرناپذیر الهی

در آغاز باید به معنا و مفهوم «سنت الهی» اشاره کنیم و آن گاه به این مسأله بپردازیم که آزمایش یکی از مصادیق روشن سنت الهی در زندگی بشر است.

سنت الهی

آن چه را در اصطلاح فلسفه، «نظام جهان» و «قانون اسباب» می خوانند، در زبان دین، «سنت الهی» نامیده می شود.

قرآن کریم در چند جا گفته است که «هرگز در سنت خدا تغییری نخواهی یافت»؛ (2) یعنی کار خدا، شیوه مخصوص و فرمول ثابتی دارد و تغییرپذیر نیست. برای نمونه، در سوره فاطر آمده است:

فَلَن تَجِدَ لِسُنَّهِ اللهِ تَبْدیلاً وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّهِ اللّهِ تَحْویلاً. (فاطر: 43)

هرگز در سنت خدا تبدیلی نمی یابی(؛ یعنی سنت الهی به سنت دیگر تبدیل نمی شود، (مثل این که قانونی نسخ شود و قانونی دیگر جای آن را بگیرد) و هرگز در سنت خدا تغییری نمی یابی (نظیر این که در یک قانون قراردادی،