فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 170

ص:172

است.

آن گاه به شیوه علوم تجربی، از یک جریان واقع شده و مشهود استنتاج کرده است و می گوید: «پس با سختی آسانی هست...». نکته جالب این است که پس از نتیجه گرفتن این فرمول کلی، خط مشی آینده را نیز بر همین اساس تعیین می فرماید: «پس وقتی فراغت یافتی، به کوشش پرداز»؛ یعنی چون آسانی در شکم دشواری و رنج قرار داده شده است، پس هر وقت فراغت یافتی، خود را دوباره به زحمت بیانداز و کوشش را از سر بگیر...». (1)

4. آسایش فرد و جامعه

عقل و شرع به آسایش فرد و جامعه توجه داشته اند. همان گونه که آسایش فرد در اجتماع باید فراهم شود، باید به آسایش کلی اجتماع نیز توجه کرد. آسایش فرد در سایه چه چیزهایی تحقق می یابد؟ در سنت معصومین علیهم السلام در این باره به نکته هایی اشاره شده است. از نظر امام صادق علیه السلام ، اگر انسانی به مقام یقین برسد، مانند یقین به حضرت حق، یقین به قیامت، یقین به بهشت و... و در کنارش، اهل رضا و خرسندی باشد، این انسان از نظر روحی و روانی می تواند خود را در باغ خوشی و آسایش بیابد. (2)

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام درباره آسایش اقتصادی می فرماید:

هرکه به اندازه کفاف بسنده کند، آسایش یابد و در منزلگاه آسودگی فرودآید. (3)

آسایش جامعه نیز از ناحیه حکومت، عدالت و امنیت تحقق می یابد. اگر در

1- عدل الهی، صص 151 _ 152.
2- میزان الحکمه، ج 5، ح 7507 و 7509.
3- میزان الحکمه، ج 5، ح 7517.