فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 195

ص:197

استغفار به معنای آمرزش خواهی است و از کارهایی به شمار می رود که مخصوص انسان است. انسان وقتی به این مقام برسد، لغزش ها و کوتاهی های خود را می بیند و از خداوند غفّار و غفور، آمرزش می خواهد.

ب _ حقیقت استغفار

استغفار یا آمرزش خواهی یکی از دستورهای اخلاقی دین مبین اسلام است و همه باید خود را در این وادی قرار دهند. از مجموع آیات و روایات برمی آید که استغفار مراتبی دارد و پایین ترین مرتبه آن، گفتن لفظ شریف «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ اَتوبُ اِلَیْهِ» است. البته آن استغفاری که هم وزن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده و امان اهل زمین است، دیگر با لفظ به دست نمی آید.

اگر کسی گمان کند همین لفظ «استغفرالله»، امان الهی است، باید خود را آماده خطاب حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام کند که به گوینده «استغفرالله» فرمود: «ثَکَلَتْکَ اُمُّکَ أَتَدْری مَاالْإسْتِغْفارُ»؛ (1) مادرت به عزایت بنشیند و بر تو بگرید. آیا می دانی (حقیقت) آمرزش خواهی چیست؟ سپس خود حضرت چنین توضیح می دهد:

«همانا استغفار، درجه علّیین است. استغفار نام آن حقیقتی است که بر پایه شش ستون استوار است:

اول _ پشیمانی بر گذشته؛

دوم _ عزم همیشگی بر بازنگشتن به سوی آن؛

سوم _ ادای حقوق مردم؛

چهارم _ به جای آوردن همه واجب هایی که ضایع ساخته؛