فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 208

ص:210

طبیعت می یابیم، باید دید رابطه این موجودات با آینده چگونه است؟ یعنی آیا این موجودات در ساختن آینده خود نقشی می توانند ایفا کنند تا آینده نگری کنند یا چنین نقش و قدرتی و اساساً قدرت آینده نگری ندارند.

شهید مطهری در این باره می نویسد:

«برخی موجودات هیچ گونه نقشی در ساختن آینده خویش ندارند (جمادات). برخی دیگر نقشی در ساختن آینده خویش دارند، ولی این نقش نه آگاهانه است و نه آزادانه، بلکه طبیعت و نیروهای درونی، آن ها را به طور ناآگاهانه برای صیانت و بقای آن ها در آینده استخدام کرده است (نباتات). برخی دیگر نقش بیش تری دارند، این نقش آگاهانه است، هر چند آزادانه نیست؛ یعنی با نوعی آگاهی از خود و محیط خود تحت تأثیر جاذبه یک سلسله میل ها و... در راه صیانت خود برای آینده می کوشند (حیوانات). ولی انسان نقشی فعال تر و مؤثرتر و گسترده تر در ساختن آینده خویش دارد. نقش انسان هم آگاهانه است و هم آزادانه... .» (1)

چون نقش انسان آگاهانه و آزادانه است، او در برابر تصمیم ها و اعمال خویش مسئول است و باید آثار اعمال خویش را پذیرا بوده و پاسخ گوی آن ها باشد. در این میان، انسان مؤمن احساس وظیفه بیش تری می کند؛ چون او جهان را محل آزمایش، و تکامل خویش می بیند. او وظیفه دارد به آینده خود، فرزندان، خانواده و جامعه اش در زندگی دنیایی و نیز آینده اخروی توجه داشته باشد.

معنای آینده نگری

آینده نگری؛ یعنی استفاده صحیح از قدرت تعقل و عادت کردن به تفکر. البته منظور، تفکر و تعقل جهت دار است به همان معنایی که در حدیث شریف