فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 77

ص:79

مهربان این حالت؛ یعنی نگاه به آینده را در دل بشر قرار داده است تا عاملی برای حرکت او باشد. البته در کنار این میل، کشش های فراوان دیگری نیز وجود دارد که بشر را یاری می رساند تا زودتر و بهتر به اهداف پیش بینی شده خود دست یابد.

از مجموعه روایات چنین بر می آید که اَمَل به معنای امید نه تنها ناپسند نیست، بلکه یکی از حالت های زیبای روحیه انسانی است. امید و آرزو مایه رحمت است و اگر این حالت در انسان نبود، او حرکتی از خود نشان نمی داد. با این وجود، به روایت هایی برمی خوریم که در نکوهش آرزو سخن رفته است. این تضاد را چگونه می توان توجیه کرد؟

با توجه به روایاتی که درباره آرزوهای دور و دراز و آثار آن وارد شده است، پی می بریم که آن چه مورد سرزنش است، آرزوهایی است که انسان را از خود بیگانه می کند و او را تا سرحدّ کسی تنزل می دهد که در بند «خور و خواب و خشم و شهوت» است. آرزوهای دراز، یاد خدا و یاد زندگی حقیقی را از دل آدمی می برد و سبب فراموشی آخرت می شود. از این رو چنین آرزوهایی نکوهش شده است، نه نفس آرزو. بنابراین، «امل» به معنای امید و آرزو و انتظار، امری سازنده و مثبت است. ابن فارس، امل را رجا و امیدواری معنا می کند. (1) در مقابل، داشتن آرزوی دراز، صفت روانی منفی است که با حرص ورزیدن به دنیا مترادف بوده و با دوری و غفلت از آخرت همراه است. به نظر می رسد اگر در جایی هم از آرزو به بدی یاد شده است، منظور طولانی