- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- اشاره 7
- بخش اول: محیط زیست طبیعی 7
- فصل اول: تقدس طبیعت و محیط زیست 8
- 1. تعریف محیط زیست 8
- اشاره 8
- 2. جهان بینی و محیط زیست؛ مقدس بودن یا نبودن طبیعت 9
- 3. طبیعت در آموزه های اسلامی 12
- اشاره 12
- الف) طبیعت، آیت الهی 13
- ب) طبیعت، آفریده و پرورده خداوند 15
- 4. اسلام و شیوه تصرف در طبیعت 16
- ج) طبیعت، نعمت خداوند 16
- فصل دوم: تخریب طبیعت و بحران های زیست محیطی 18
- اشاره 18
- 1. چشم انداز بحران های زیست محیطی 18
- 2. مفهوم شناسی بحران زیست محیطی 19
- 3. ارزیابی بحران های زیست محیطی 23
- 4. آمارهای هشداردهنده زیست محیطی 25
- 5. زمینه های تخریب محیط زیست در ایران 33
- فصل سوم: اسلام و مبانی حفاظت از طبیعت و محیط زیست1 36
- اشاره 36
- 1. اصول مکتب زیست محیطی اسلام 36
- الف) دلیل عقلی 42
- 2. مبانی فقهی حفظ محیط زیست 42
- اشاره 42
- ب) قرآن کریم 43
- ج) سنت 47
- اشاره 48
- 3. قواعد فقهی حفظ محیط زیست 48
- الف) قاعده لاضرر 49
- ب) قاعده اتلاف 51
- ج) قاعده تسبیب 52
- د) قاعده ضمان ید 53
- بخش دوم: اخلاق زیست محیطی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 54
- اشاره 54
- فصل اول: آب 55
- اشاره 55
- 1. آب در آموزه های قرآنی 56
- اشاره 56
- الف) آب، منشأ حیات 56
- ب) آب (باران)، وسیله بیداری فطرت 57
- د) نقش گناهان در کمبود باران 58
- ج) باران، رحمت الهی 58
- ه) جدایی آب های شور و شیرین، نشان قدرت و حکمت الهی 59
- و) آب، پاک و پاک کننده 60
- 2. پیش گیری از آلودگی و رعایت پاکیزگی در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 61
- الف) طعم آب، طعم زندگی 64
- ب) آب، سرور نوشابه ها 64
- اشاره 64
- ج) آلوده کردن آب های شیرین ممنوع! 64
- 3. ارجمندی آب و پاکیزگی آن در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 64
- د) آب جوشیده، سودمندترین نوشابه 65
- ه) آب، ثروت عمومی 65
- و) برترین صدقه 66
- ی) باران و برف، سرچشمه آب های زمینی 67
- 4. پیش گیری از آلودگی آب در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 68
- 5. اسراف و تبذیر در مصرف آب 70
- اشاره 73
- فصل دوم: خاک (زمین) 73
- 1. خاک، منبع اساسی حیات 74
- 2. اهمیت خاک 75
- 4. زمین در آموزه های قرآنی 76
- 3. خاک، محیط زیستی زنده 76
- 5. نمایی از فاجعه تخریب خاک در ایران 81
- اشاره 81
- نمونه اول 82
- نمونه دوم 82
- نمونه سوم 83
- اشاره 86
- فصل سوم: کشاورزی 86
- 1. تعریف و اهمیت کشاورزی 86
- اشاره 87
- 2. فضیلت کشاورزی در اسلام 87
- الف) ارتباط شگفت آب و خاک 89
- ب) روش نگه داری حبوبات 90
- ج) سیر دانه تا خوشه، نماد رشد اسلام و مسلمانان 91
- الف) تشویق به کار کشاورزی 93
- اشاره 93
- 3. فضیلت کشاورزی در سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله 93
- ب) کشاورزی، بهترین ثروت 95
- 1. منافع درخت 98
- اشاره 98
- فصل چهارم: درخت و گل و گیاه (چشم انداز سبز) 98
- 2. منافع جنگل و مرتع 98
- 3. منافع گل ها و گیاهان 100
- 4. درخت و گیاه در قرآن 101
- اشاره 101
- الف) گیاهان؛ جلوه حیات زمین 101
- ب) گیاهان؛ شادی بخش و روح افزا 102
- ج) جنگل و مرتع؛ آیه، نعمت و متاع زندگی 103
- اشاره 106
- 5. جایگاه درخت و گل و گیاه در سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله 106
- الف) تشویق به درخت کاری 106
- ب) پیروی از شیوه های علمی در درخت کاری 107
- ج) ارزش اقتصادی درخت کاری و باغ داری 108
- د) بریدن درختان و نابودی جنگل ها 109
- 6. ارجمندی گل ها در نگاه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 110
- اشاره 113
- 1. تنوع زیستی و خطر انقراض 113
- فصل پنجم: حیوانات 113
- 2. حمایت از تنوع زیستی 114
- 3. مقایسه قانون حمایت از حیوانات در غرب و اسلام 115
- اشاره 116
- 4. جایگاه ارزشمند حیوانات در قرآن 116
- الف) شیوه شناخت اسبان اصیل 117
- ب) سرّ له له زدن سگ 118
- ج) دعوت به تفکر در آفرینش شتر 119
- د) موریانه، حشره ای قدرتمند 120
- ه) عنکبوت، استاد نساجی 122
- 5. جایگاه حیوانات در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 124
- اشاره 124
- الف) تشویق به دام داری 125
- ب) وظایف مردم در برابر حیوانات 126
- ج) به ناحق کشتن حیوانات 130
- د) آمرزش به واسطه نجات سگ 131
- ذ) دوزخ، سزای زجرکش کردن گربه 131
- ز) تشویق به پرورش مرغ و خروس در خانه 132
- ه_ ) کبوتر، انیس تنهایی 132
- ی) زنبورداری، شغلی در نهایت سودمندی 132
- ر) قرنطینه حیوانات بیمار 132
- 6. حقوق حیوان در فقه شیعه 133
- کتاب 136
- اشاره 136
- کتاب نامه 136
- نشریه 140
ص:14
زمینه را برای بقای آدمی مهیا می سازند. هستی و عناصر طبیعت از سه نظر دارای تقدس و شایسته تکریمند:
1. آفریده دانای مطلقند؛
2. پدیدآورنده و استمراربخش زندگی اند و خالق زیبایی، سرور، نشاط و آرامشند؛
3. نفس وجود و هستی و عناصر سازنده آن، پویا، زنده و هوشیارند: «إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلاّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبیحَهُمْ.» (اسراء: 44) همچنین نظام آفرینش را تشکیل داده و بر مبنای حکمت محض آفریده شده اند و در گردونه حیات، نقشی سازنده برعهده دارند. به همین دلیل، از حقوقی برخوردارند که مهم ترین آنها حق ادامه حیات، سلامت و پاکیزه داشتن و اسراف نکردن در استفاده و تلف نکردن بیهوده آنهاست؛ چه آنکه سلامت و پاکیزه داشتن طبیعت و محیط زیست، مایه سلامت هستی از جمله انسان است و تخریبش موجب ویرانی و بیماری زندگی و به هم خوردن توازن حیات دیگر موجودات:
اگر یک ذره را برگیری از جای
خلل یابد همه عالم سراپای
3. طبیعت در آموزه های اسلامی
اشاره
3. طبیعت در آموزه های اسلامی
طبیعت و عناصر آن مورد عنایت ویژه کتاب الهی است. در قرآن بیش از بیست و سه بار به مقوله تسخیر طبیعت و منابع آن(1) و هجده بار به احیای
1- برای نمونه، نک: جاثیه: 13.