- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- اشاره 7
- بخش اول: محیط زیست طبیعی 7
- اشاره 8
- فصل اول: تقدس طبیعت و محیط زیست 8
- 1. تعریف محیط زیست 8
- 2. جهان بینی و محیط زیست؛ مقدس بودن یا نبودن طبیعت 9
- 3. طبیعت در آموزه های اسلامی 12
- اشاره 12
- الف) طبیعت، آیت الهی 13
- ب) طبیعت، آفریده و پرورده خداوند 15
- 4. اسلام و شیوه تصرف در طبیعت 16
- ج) طبیعت، نعمت خداوند 16
- اشاره 18
- فصل دوم: تخریب طبیعت و بحران های زیست محیطی 18
- 1. چشم انداز بحران های زیست محیطی 18
- 2. مفهوم شناسی بحران زیست محیطی 19
- 3. ارزیابی بحران های زیست محیطی 23
- 4. آمارهای هشداردهنده زیست محیطی 25
- 5. زمینه های تخریب محیط زیست در ایران 33
- 1. اصول مکتب زیست محیطی اسلام 36
- اشاره 36
- فصل سوم: اسلام و مبانی حفاظت از طبیعت و محیط زیست1 36
- الف) دلیل عقلی 42
- 2. مبانی فقهی حفظ محیط زیست 42
- اشاره 42
- ب) قرآن کریم 43
- ج) سنت 47
- اشاره 48
- 3. قواعد فقهی حفظ محیط زیست 48
- الف) قاعده لاضرر 49
- ب) قاعده اتلاف 51
- ج) قاعده تسبیب 52
- د) قاعده ضمان ید 53
- بخش دوم: اخلاق زیست محیطی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 54
- اشاره 54
- فصل اول: آب 55
- اشاره 55
- 1. آب در آموزه های قرآنی 56
- الف) آب، منشأ حیات 56
- اشاره 56
- ب) آب (باران)، وسیله بیداری فطرت 57
- د) نقش گناهان در کمبود باران 58
- ج) باران، رحمت الهی 58
- ه) جدایی آب های شور و شیرین، نشان قدرت و حکمت الهی 59
- و) آب، پاک و پاک کننده 60
- 2. پیش گیری از آلودگی و رعایت پاکیزگی در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 61
- ب) آب، سرور نوشابه ها 64
- اشاره 64
- الف) طعم آب، طعم زندگی 64
- ج) آلوده کردن آب های شیرین ممنوع! 64
- 3. ارجمندی آب و پاکیزگی آن در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 64
- د) آب جوشیده، سودمندترین نوشابه 65
- ه) آب، ثروت عمومی 65
- و) برترین صدقه 66
- ی) باران و برف، سرچشمه آب های زمینی 67
- 4. پیش گیری از آلودگی آب در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 68
- 5. اسراف و تبذیر در مصرف آب 70
- فصل دوم: خاک (زمین) 73
- اشاره 73
- 1. خاک، منبع اساسی حیات 74
- 2. اهمیت خاک 75
- 4. زمین در آموزه های قرآنی 76
- 3. خاک، محیط زیستی زنده 76
- 5. نمایی از فاجعه تخریب خاک در ایران 81
- اشاره 81
- نمونه اول 82
- نمونه دوم 82
- نمونه سوم 83
- فصل سوم: کشاورزی 86
- اشاره 86
- 1. تعریف و اهمیت کشاورزی 86
- اشاره 87
- 2. فضیلت کشاورزی در اسلام 87
- الف) ارتباط شگفت آب و خاک 89
- ب) روش نگه داری حبوبات 90
- ج) سیر دانه تا خوشه، نماد رشد اسلام و مسلمانان 91
- اشاره 93
- الف) تشویق به کار کشاورزی 93
- 3. فضیلت کشاورزی در سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله 93
- ب) کشاورزی، بهترین ثروت 95
- 1. منافع درخت 98
- اشاره 98
- فصل چهارم: درخت و گل و گیاه (چشم انداز سبز) 98
- 2. منافع جنگل و مرتع 98
- 3. منافع گل ها و گیاهان 100
- اشاره 101
- الف) گیاهان؛ جلوه حیات زمین 101
- 4. درخت و گیاه در قرآن 101
- ب) گیاهان؛ شادی بخش و روح افزا 102
- ج) جنگل و مرتع؛ آیه، نعمت و متاع زندگی 103
- الف) تشویق به درخت کاری 106
- 5. جایگاه درخت و گل و گیاه در سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله 106
- اشاره 106
- ب) پیروی از شیوه های علمی در درخت کاری 107
- ج) ارزش اقتصادی درخت کاری و باغ داری 108
- د) بریدن درختان و نابودی جنگل ها 109
- 6. ارجمندی گل ها در نگاه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 110
- 1. تنوع زیستی و خطر انقراض 113
- فصل پنجم: حیوانات 113
- اشاره 113
- 2. حمایت از تنوع زیستی 114
- 3. مقایسه قانون حمایت از حیوانات در غرب و اسلام 115
- 4. جایگاه ارزشمند حیوانات در قرآن 116
- اشاره 116
- الف) شیوه شناخت اسبان اصیل 117
- ب) سرّ له له زدن سگ 118
- ج) دعوت به تفکر در آفرینش شتر 119
- د) موریانه، حشره ای قدرتمند 120
- ه) عنکبوت، استاد نساجی 122
- 5. جایگاه حیوانات در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 124
- اشاره 124
- الف) تشویق به دام داری 125
- ب) وظایف مردم در برابر حیوانات 126
- ج) به ناحق کشتن حیوانات 130
- ذ) دوزخ، سزای زجرکش کردن گربه 131
- د) آمرزش به واسطه نجات سگ 131
- ز) تشویق به پرورش مرغ و خروس در خانه 132
- ر) قرنطینه حیوانات بیمار 132
- ی) زنبورداری، شغلی در نهایت سودمندی 132
- ه_ ) کبوتر، انیس تنهایی 132
- 6. حقوق حیوان در فقه شیعه 133
- کتاب 136
- کتاب نامه 136
- اشاره 136
- نشریه 140
ص:75
فصل دوم: خاک (زمین)
اشاره
فصل دوم: خاک (زمین)
«خاک»، نام عمومی مواد ناپیوسته ای است که روی بیشتر قسمت های زمین را می پوشاند و حاصل خرد شدن سنگ ها و پوسیدن مواد آلی در طول زمانی دراز است و گیاهان می توانند در آن رشد کنند. به بخش رویی پوسته جامد زمین نیز که مخلوطی از کانی های گوناگون است، خاک گفته می شود.(1)
منابع خاک جهان، محدود، تجدید نشدنی و آسیب پذیرند. این محدودیت بدان سبب است که منابع خاک قابل کشت مشخص بوده و به گونه ای نامنظم، پراکنده اند. تا حدود دهه 1970، بخش قابل توجهی از فراورده های غذایی با زیر کشت بردن زمین های جدید به دست می آمد. افزون بر این، زمین های حاصل خیز به دلیل قرار گرفتن در مناطق آسیب پذیر از نظر بوم شناختی(2) یا قرار داشتن در کشورهای ثروتمند، به آسانی در دست رس نیستند. درمناطق پرجمعیت آسیا و اروپا، زمین های محدود برای کشت وجود دارد. وسعت سرانه زمین حاصل خیز در جهان 32 درصد هکتار در سال 1975 بود که این رقم در سال 1990 به 25 درصد هکتار کاهش یافت. در آسیا، وسعت سرانه
1- حسن انوری، فرهنگ فشرده سخن، کلمه «خاک».
2- علم بررسی روابط بین گیاهان، جانوران و انسان ها با محیطشاناکولوژی.