- مقدمه 1
- چکیده 1
- معناشناسی انتقاد 2
- مفهوم شناسی انتقاد 3
- گونه شناسی انتقاد و خودانتقادی 4
- ارزش و جایگاه انتقاد و ضرورت خودانتقادی 5
- فرهنگ نقد پذیری و پذیرش انتقاد از خود 7
- فرآیندی خودانتقادی و محاسبه نفس 8
- مشارطه 8
- مراقبه 9
- محاسبه 9
- معاتبه 9
- معاقبه 10
- استمداد از خدا 10
- روش شناسی خودانتقادی 10
- محاسبه واجبات 10
- محاسبه گناهان 11
- موارد خودانتقادی و محاسبه 11
- نگاشتن حساب ها 11
- حق الله 12
- حق الناس 12
- نگاهی به چند حدیث درباره محاسبه نفس و خودانتقادی 13
- کسب کمال 22
- اصلاح خویش 22
- اثرات و کارکردهای خودانتقادی 22
- افزایش حسنات و آمرزش گناهان 23
- خوشبختی 23
- مستولیت پذیری و کاهش ناهنجاری های اجتماعی : 23
- حسابرسی آسان در قیامت 23
- نتیجه گیری 24
- منابع 25
- منابع لاتین: 29
چکیده
انتقاد در لغت به معنای بهین گزیدن چیزی و تشخیص سره از ناسره است و حرکتی است اصلاح گرانه ، با قصد پالایش و زنگار زدایی و نجات حقیقی چیزی از نفوذ باطل که گاه می تواند ممدوح یا مذموم باشد .
خودانتقادی که از آن با تعابیر محاسبه نفس ، خودارزیابی و خود کنترلی نام می برند در واقع واکنشی است نسبت به رفتار و افکاری که خویشتن مرتکب آن می شود که می تواند شایسته یا غیر زیبنده باشد.
از مجموع روایاتی که در باب خودانتقادی و محاسبه نفس وجود دارد می توان به اهمیت آن پی برد چه اینکه حضرات آل الله در سخنان خویش آن را مایه سعادت ، شرط ایمان و تقوی و آسانی محاسبه در روز قیامت برشمرده اند .
این عمل اثرات متعددی در فرد و جامعه دارد که در یک نگاه کلان می توان آن را مایه مسئولیت پذیری فرد و جامعه و کاهش ناهنجاری ها دانست .
واژگان کلیدی : روایات اهل بیت ، خودانتقادی ، محاسبه نفس ، ارزیابی و کنترل ، مسئولیت پذیری ، کاهش ناهنجاری ها
مقدمه
همه موجودات به سوی کمالی که برایشان در نظر گرفته شده است ، در حرکتند و همه شرایط و امکانات لازم برای رسیدن به کمال ، از سوی خالق دانا برایشان پیش بینی شده و دراختیارشان قرار گرفته است.
اما همه آن ها به جز ایشان ، نه علم به هدف دارند و نه راه را خود انتخاب کرده اند ، بلکه این خداوند حکیم است که جهان هستی را این گونه تنظیم کرده است که هر موجودی به سوی غایت نهایی خود رهسپار باشد و چاره ای جز این ندارند ، چنان که قرآن می فرماید :«... ربّنا الذی اعطی کلّ شی خلقه ثم هدی »(طه/50)