ترجمه الجمان فی تشبیهات القرآن صفحه 310

تشبیه در سوره حشر

(بیان) گفتار خدای- عزّ و جلّ-: کَمَثَلِ الشَّیْطانِ إِذْ قالَ لِلْإِنْسانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قالَ: إِنِّی بَرِی ءٌ مِنْکَ، إِنِّی أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِینَ (1) مقصود خدا این است که شیطان در حالت تحریک و تشویق، آدمی را به این معنی فرا می خواند که بگوید: من به یکتاپرستی کافرم، چونکه حقیقت ندارد، و به پیامبری کافرم، که نیرنگ و حماقت است، و داستان منافقان در فریب دادن یهود (بنی النضیر) و اینکه به ایشان می گفتند: لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَکُمْ وَ لا نُطِیعُ فِیکُمْ أَحَداً أَبَداً وَ إِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّکُمْ (2) چنین است. (پس کمثل الشیطان) به این معنی است که: داستان آن منافقان همانند داستان شیطان در آن زمانی است که به آدمی گفت: (کفر بورز) و گفتار خدای- تعالی-:

وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ وَ قالَ لا غالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَ إِنِّی جارٌ لَکُمْ فَلَمَّا تَراءَتِ الْفِئَتانِ نَکَصَ عَلی عَقِبَیْهِ وَ قالَ إِنِّی بَرِی ءٌ مِنْکُمْ (3). بر آن تقدیر (تقدیر مثلهم) دلالت دارد. و (چنان که شیطان به آدم پس از کفر ورزیدنش چنان گفت) همچنان منافقان، چون بر سر بنی النضیر آمد آنچه آمد، از ایشان بیزاری جستند، و بتحقیق عمر بن ابی ربیعه المخزومی در شعری که در آن8.

1- - سوره الحشر (59) آیه 16.
2- - سوره الحشر (59) آیه 11.
3- - سوره الانفال (8) آیه 48.