نام حسن بن علی بن ابی حمزه و پدرش علی بن ابی حمزه بطائنی وجود دارد. درباره پدر پیش تر توضیح دادیم و یادآور شدیم که رجالیان او را لعن کرده اند. امّا فرزندش حسن نیز دست کمی از او در دروغگویی ندارد. درباره او می نویسند که وی واقفی بوده و در رجال الکشّی آمده است که:محمّد بن مسعود گفت: از علی بن حسن بن فضال، درباره حسن بن علی بن ابی حمزه بطائنی پرسیدم. گفت: دروغگو و ملعون است. از او احادیث فراوان نقل کرده ام و کتاب تفسیر قرآن کامل را از او آوردم، امّا اکنون نقل یک حدیث را هم از وی حلال نمی شمارم.نیز حمدویه از پاره ای از اساتیدش نقل کرده که گفته اند:حسن بن علی بن ابی حمزه آدم بدی بود.ابن غضائری درباره وی می گوید:وی، واقفی فرزند واقفی است. خودش ضعیف است. پدرش از او قابل اعتمادتر بود و علی بن حسن گفته است: من از خدا شرم می کنم که از او نقل حدیث کنم.همچنین حدیث امام رضا علیه السلام درباره او مشهور است. در رجال النجاشی آمده است:اساتید ما می گفتند: وی از شخصیت های واقفه بود و کتابی نیز دارد و پدرش چراغ کش ابو بصیر بود. [29] .بنا بر این، این روایت از نظر سند، دارای اعتبار نیست.آنچه که نقل شد، بخشی از روایت هایی بود که ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات درباره گریه بر امام حسین علیه السلام نقل کرده است. بخش دیگری از روایات مربوط به گریه بر امام حسین علیه السلام را که مؤلف کامل الزیارات نقل کرده و یا در کتب احادیثی دیگر آمده است، در مقاله ای دیگر مورد گزارش
قرار خواهد گرفت.
جمع بندی
از آنچه گذشت می توان تلاش معاندان و مخالفان فرهنگ اصیل عاشورا و جریان امامت را در به انحراف کشاندن آن، از راه جعل و تحریف در روایات به خوبی دید. این واقعیّت چند نکته را فراروی ما می گذارد:1. تبدیل شدن جریان حماسی و حرکت آفرین عاشورا به جریان زاری خواری و کالا شدن آن برای خرید بهشت و امثال آن، یکی از اهداف دشمنان عاشورا بود.2. در فرهنگ عاشورا حتماً باید به درستی و نادرستی گزارش ها توجّه داشته باشیم و بدون توجّه به آن، مطلبی را نقل نکنیم و بیانگر مظلومیّت و تأثیر در اشک ریزی تنها ملاک برای نقل حوادث عاشورا نباشد.3. در نقل حادثه تاریخی حتی بزرگانی چون ابن قولویه هم به نقل روایات ناصحیح از اشخاص مشهور به دروغگویی و غلّو، مبادرت کرده اند، بنابراین، این قبیل آثار هم نباید از نقد و بررسی دور بماند.امید آن است که این قبیل نقدها در حوزه فرهنگ عاشورا رواج یافته و سره از ناسره بازشناخته شود.
پاورقی
[1] دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج 1، ص 640.
[2] در برخی نسخه ها «بعوضه (پشه)» به جای «الذباب» آمده است.
[3] کامل الزیارات، ص 111، ح 8.
[4] جامع الرواه، ج 1، ص 372.
[5] المحاسن ج 1، ص 63.
[6] کامل الزیارات، ص 207، ح 12.