احکام مقدمات نماز صفحه 73

ج - »شطر« به معنای قسمت و بخشی از یک چیز است و به جهات‌چهارگانه هم »شطر« گفته می‌شود چون قسمتها و بخشهایی از مکانی‌است که بر انسان احاطه دارد. بنابراین اگر آنچه خداوند دستور داده، روکردن به »شطر المسجدالحرام« باشد، پس مقدار واجب، رو کردن به‌جهت و جانبی است که این مسجد در آن جهت قرار داد، یعنی رو به سمتی‌کند که مسجدالحرام در آن سمت است. در عرف هم معمولاً، جهات‌وجوانب را به چهار طرف و حدّاکثر به هشت طرف و سمت تقسیم‌می‌کنند. پس جهت و سمت، وسیع‌تر از خود مسجد یا خود کعبه است.بدین ترتیب از مجموع آیاتی که کلمه )شطر( در آنها تکرار شده، استفاده‌می‌کنیم که قبله مأمور به، جهت و سمت مسجدالحرام است نه خود آن.واللَّه العالم.

حدیث شریف

1 - علم الهدی در رساله »المحکم والمتشابه« از امام امیرالمؤمنین‌علیه السلام‌روایت می‌کند که فرمود:

»إنّ رسول اللَّه‌صلی الله علیه وآله کان فی أوّل مبعثه یصلّی إلی بیت المقدس جمیع أیام‌مقامه بمکّة وبعد هجرته إلی المدینة بأشهر، فعیّرته الیهود وقالوا: إنّک تابع‌لقبلتنا، فأحزنه ذلک، فأنزل اللَّه عزّ وجلّ وهو یقلّب وجهه فی السماء وینتظرالأمر: )قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَیْثُ مَا کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ(176)).

»پیامبر خداصلی الله علیه وآله در اوّل بعثت و در همه مدّتی که در مکّه ببود و تا چند ماه بعدازهجرت به مدینه، به سوی بیت‌المقدّس نماز می‌گزارد. تا اینکه یهود، آن‌حضرت رانکوهش و سرزنش کردند و گفتند: تو تابع قبله ما هستی! این وضع برای حضرت‌سنگین تمام شد و او غمگین گردید و در حالیکه منتظرانه به آسمان نگاه می‌کرد،خداوند این آیه را نازل فرمود: )نگاههای انتظار آمیز تو را به سوی آسمان )برای تعیین‌قبله نهایی( می‌بینیم. اکنون تو را به سوی قبله‌ای که از آن خشنود باشی بازمی‌گردانیم،پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن. و هرجا باشید، روی خود را به سوی آن‌بگردانید...(.

2 - امام محمّدباقر فرمود:

»لا صلاة إلّا إلی القبلة«

»نماز صحیح نیست مگر به سمت قبله.«

گفته شد: حدّ قبله کدام است؟ فرمود:

»ما بین المشرق والمغرب قبلة کلّه«