عرفان اسلامی جلد 8 صفحه 193

اینان آنچه را بیان می کنند،در حقیقت شرح و توضیحی بر معارف حقۀ الهیه است.

غزالی دربارۀ دنیا می گوید:

بدان که دنیا منزلی است از منازل راه دین؛و راه گذاری است مسافران را به حضرت حق تعالی و بازاری است آراسته،بر سر بادیه نهاده،تا مسافران از وی زاد خود بر گیرند.

و دنیا و آخرت عبارت است از دو حالت:

آنچه بیش از مرگ است و آن نزدیک تر است،آن را دنیا گویند.

و آنچه پیش از مرگ آن را آخرت گویند و مقصود از دنیا،زاد آخرت است که آدمی را در ابتدای آفرینش ساده آفریده اند و ناقص و لکن شایستۀ آن که کمال حاصل کند و صورت ملکوت را نقش دل خویش گرداند،چنان که شایستۀ حضرت الهیت گردد.

بدان معنی که راه یابد،یا یکی از نظارگیان جمال حضرت باشد و منتها سعادت وی این است و بهشت وی این است و وی را برای این آفریده اند و نظارگی نتواند بود تا چشم وی باز نشود و آن جمال را ادراک نکند و آن به معرفت حاصل آید و معرفت جمال الهیت را،کلید معرفت عجایب صنع الهی است و صنع الهی را کلید اول این حواس آدمی است و این حواس ممکن نبود الا در این کالبد مرکب از آب و خاک،پس بدین سبب به عالم آب و خاک افتاد تا این زاد برگیرد.

و معرفت حق تعالی حاصل کند به کلید معرفت نفس خویش و معرفت جملۀ آفاق که مدرکست به حواس.

تا این حواس با وی می باشد و جاسوسی وی می کند،گویند:وی را که در دنیاست.