عرفان اسلامی جلد 8 صفحه 305

فرموده اند که به نور عقل که از آثار انوار و فرشتگان است،تلبیس و مکر شیطان کشف می کند تا وی را رسوا شود و هیچ فتنه نتواند انگیختن،چنان که رسول صلی الله علیه و آله گفت:

هر آدمی را شیطانی است و مرا نیز هست لیکن خدای تعالی مرا بر وی نصرت داد تا مقهور من گشت و هیچ شر نتواند فرمود و نیز آدمی را فرموده اند که این خنزیر حرص و شهوت و کلب غضب را به ادب دار و زیر دست تا جز به فرمان وی نخیزد و ننشیند،اگر چنین کند وی را از این اخلاق و صفات نیکو حاصل شود که آن تخم سعادت وی باشد و اگر به خلاف این کند و کمر خدمت ایشان بربندد در وی اخلاق بد پدید آید که تخم شقاوت وی گردد (1)!

تکلف در اعمال

انبیای عظام و ائمۀ بزرگوار و کتب آسمانی و ناصحان مشفق و عارفان پاک دل مردم را به عقاید صحیح و ناصحیح،اعمال خوب و بد،حسنات و رذائل اخلاقی آشنا نموده و راه آراسته شدن به تمام نیکی ها و پیراسته شدن از تمام بدی ها را به انسان آموخته اند.

انسان غرق انواع نعمت های متصل و منفصل مادی و متّصل و منفصل معنوی است و هیچ جای عذری برای او باقی نیست،با این لطف و کرمی که حضرت حق، در حق او روا داشته روا نیست که این نعمت های گران را در راه رسیدن به کمال مصرف نکند و از آن بدتر اگر بخواهد بر عبادت و اطاعت بر نخیزد از روی جبر و تکلّف و بی رغبتی باشد که به فرموده حضرت صادق،در ابتدای روایت باب تکلّف: