نظامنامه حکومت‌ صفحه 133

زيرا كه چون مصالح ايشان را رعايت كني و امر خراج را بطريق اعتدال راست آوري، هر آينه ساير الناس را از جنود و عمال و باقي طبقات رفاه احوال و وسعت معاش و اموال حاصل آيد و بدون رعايت اين طريق حميده و مراعات اين قانون پسنديده تعيش و رفاه ايشان صورت پذير نباشد، چرا كه ساير طبقات را نسبت به طبقه اهل خراج چون نيست عيال است به كسي كه متكفل احوال ايشان باشد، چنانكه حق تعالي صاحب عيال را وسيله روزي ايشان گردانيده و وسعت معاش ايشان را به سعي و كوشش او منوط ساخته و تعب و رفاه ايشان را تابع مكنت و تنگدستي او كرده، همچنان ساير طبقات را نسبت به طايفه اهل خراج به همين پايه قرار داده و وسعت ارزاق ايشان را از خزانه تقدير خود بر اين كنر كثير البركات حواله كرده (است).

امر به تعمير بلاد زياده بر سعي در اخذ خراج

و بايد كه تو را نظر برتعمير زمين و آبادي ولايات زياده بر اخذ خراج باشد، و تدبير كار، معموري [400] مملكت خراب و ويران باشد و تو [401] از اخذ خراج محروم مانده (اي) و اگر با وجود ويراني دست ظلم و تعدي بر رعيت بگشائي و قدر مقرر خراج را بر ايشان حواله نمائي، به تخريب