- اشاره 1
- [مقدمه مترجم] 1
- زمزمه «حسبنا کتاب اللَّه» 3
- شعله ور ساختن آتشهای نهفته در زیر خاکستر 4
- جوّ اختناق 4
- منع از نوشتن حدیث: 5
- جعل احادیث: 6
- حفظ و نگهداری کتب و بدست آوردن حدیث در دوره سانسور 9
- مختصری از شرح زندگانی مؤلف: 13
- اشاره 13
- ولادت مؤلّف- رحمه اللَّه-: 15
- وفات مؤلّف و آرامگاه او- رحمه اللَّه-: 16
- باب 1- در بیان وجه آنکه این کتاب را معانی الاخبار نامیدم 17
- * باب 2- معنی اسم 19
- باب 3- معنی «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» 20
- * باب 4- در معنای «بسم اللَّه» 22
- * باب 5- معنی «اللَّه» 23
- * باب 6- معنی واحد 26
- * باب 7- معنی الصّمد 28
- * باب 8- معنی این فرموده ائمّه «ع» که: خدا شی ء است 35
- * باب 9- معنی سبحان اللَّه 36
- * باب 10- معنی توحید و عدل 38
- باب 11- معنی اللَّهِ أَکْبَرُ 39
- باب 12- معنای اوّل و آخر 40
- باب 13- تفسیر کلماتی که در قرآن مجید و روایات راجع به یگانگی خداوند آمده است 41
- باب 14- معنی شادمانی و خشم خدا 55
- باب 15- معنی هدی، ضلال، توفیق، خذلان 59
- باب 17- حروف مقطّعه ای که در آغاز بعضی از سوره های قرآن آمده است 61
- باب 16- معنی لا حول و لا قوّه الّا باللَّه 61
- باب 18- معنی استوار بر عرش 78
- باب 19- معنی عرش و کرسی 81
- باب 21- معنی میزانهائی که کردار بندگان به آنها سنجیده می گردد 82
- باب 20- معنی لوح و قلم 82
- باب 22- معنی صراط 83
- باب 23- معنی کلمات اذان و اقامه 96
- باب 24- معنی حروف الفبا 109
- باب 25- معنی واژه های ابجد 116
- باب 26- معنی نامهای پیغمبران و سایرین 121
- باب 27- نامهای پیغمبر اکرم و دودمان گرامیش صلوات اللَّه علیهم 129
- باب 28- نامهای محمّد، علی، فاطمه، حسن، حسین و سایر امامان علیهم السلام 138
- اشاره 165
- باب 29- معنای فرموده پیغمبر «ص» «من کنت مولاه فعلی مولاه» 165
- طرح سؤالات 177
- * باب 30- معنی فرموده پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله به علیّ که منزلت تو نسبت بمن** منزلت هارون است به موسی 188
- [باب 31] معنی قول رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله به علیّ و حسن و حسین علیهما السلام که شما مستضعفین بعد از من هستید 202
- باب 32- معنی الفاظی که در باره صفات جسمی رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله وارد شده است 203
- باب 33- معنای ثقلین و عترت 227
- باب 34- معنی آل، اهل، عترت، امّت 235
- باب 35- معنای امام مبین 238
- باب 36 معنی فرمایش پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله در شأن حضرت علیّ علیه السلام: او آقای عرب است 258
- باب 37- معنی پیوند نور به نور 259
- باب 38- معنی ظالم بخود، و مقتصد، و سابق 260
- باب 39 و 40 معنای روایتی که گوید: فاطمه عفت ورزید و خدا آتش را بر ذرّیّه اش حرام کرد 263
- باب 41 معنی حدیثی که گوید: فاطمه علیها السلام برترین بانوان جهان است 267
- باب 42 معنی امانتهایی که خداوند بندگانش را به اداء آنها مأمور ساخته است 267
- باب 43 معنی امانتی که بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه گشت و آن را حمل نکردند و ترسیدند ولی بشر آن را پذیرفت 268
- باب 44- معنی چاه معطّله و کاخ مشید 275
- باب 45- معنی طوبی 277
- باب 46- پنهان ساختن خداوند چهار چیز را در چهار چیز 278
- باب 47 معنای: ستونی را پیغمبر در شب معراج دید؛ که انتهایش از نقره سپید و میانه اش از یاقوت و زبرجد، و قسمت بالای آن از طلای سرخ بود 279
- باب 48- معنای نبوّت 280
- باب 49- معنای شمس و قمر و زهره و فرقدین 280
- باب 51- معنی وسیله 283
- باب 50- معنی صلوات بر پیغمبر 283
- باب 52- سه چیز محترم 287
- باب 53- معنی عاقّ ابوین، و فرار از مولی و گم شدن گوسفند از چوپان 288
- باب 54 فرموده پیغمبر «ص» من جوانمرد، پسر جوانمرد و برادر جوانمردم 290
- باب 55- معنی فتوّت و مروّت 291
- باب 56- معنی «ابو تراب» 292
- باب 57- معنای فرمایش امیر المؤمنین که من زید بن عبد مناف هستم 293
- باب 58- معنی آل یاسین 295
- باب 59- معنی حدیثی که از پیغمبر «ص» رسیده: با روزها ستیز مکنید که آنها به دشمنی شما برخیزند 298
- باب 60- معنی درختی که آدم و حوا از آن خوردند 300
- باب 61 کلماتی که آدم از خدای خود فرا گرفت و بر اثر آن توبه آدم را پذیرفت 302
- باب 62- معنی کلمه تقوی 303
- باب 63- معنی کلماتی که خداوند حضرت ابراهیم را به آن آزمود و او به خوبی از عهده اش برآمد 304
- باب 64- معنی کلمه باقی مانده در دودمان ابراهیم «ع» 321
- باب 65- معنی عصمت امام 321
- باب 66- معنی منع کردن خدا آتش را بر پدر و مادر و سرپرست پیغمبر «ص» 331
- باب 67- معنی کلماتی که در آن تمامی نیکی را برای حضرت آدم گرد آورد 332
- باب 69- معنی رجس 333
- باب 68- معنی کفری که به سر حدّ شرک نمی رسد 333
- باب 70- معنی ابلیس 334
- باب 71- معنی سورمه، و معجون، و انفیّه ابلیس 334
- باب 72- معنی رجیم 335
- باب 74- معنی مخبیات 336
- باب 73- معنی گنجینه حدیث 336
- باب 75- بهترین استغفار 337
- باب 76- معنی فرمایش امام صادق «ع» که از منّانین نباشید 338
- باب 77- معنی پاداش دادن و سپاسگزاری 339
- باب 78- دانشی که دانستن و ندانستن آن سود و زیانی ندارد 339
- باب 79- معنی منافق 340
- باب 80- گله در بیماری 341
- باب 81- معنی باد منسیه و باد مسخیه 341
- باب 82- معنی قول امام صادق «ع» که، مردم بر دو گونه اند: یکی راحتی بخش دیگران می باشد، و دیگری خود آسوده است 342
- باب 83- معنی سرّ و اخفی 343
- باب 84- معنی استعراب نبطی و استنباط عربی 343
- باب 85- معنی روایتی که فرمود: برای زنان همشأن و هم مقامی نیست، چه برای شایستگان آنان و چه برای مفسدان ایشان 344
- باب 86- معنی مشورت با خدا 345
- باب 87- معنی حرج 346
- باب 88- معنی درست ترین و بهترین نامها 347
- باب 89- معنی غیب و شهادت 348
- باب 90- معنی خائنه الأعین 348
- باب 91- معنی قنطار 349
- باب 92- معنی بحیره و سائبه و وصیله، و حام 350
- باب 93- معنی عتلّ و زنیم 352
- باب 94- معنی شرب هیم 353
- باب 95- معنی اصغرین و اکبرین و هیئتین 354
- باب 97- معنی سیاء 355
- باب 96- معنی گرامی داشت نعمت 355
- باب 99- معنی دیگری برای قلیل 357
- باب 98- معنی قلیل 357
- باب 100 معنی خبری که گوید: بدشگونی در سه چیز است: زن، مرکب، خانه 358
- باب 101- معنی فرمایش پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله: هر کسی دو دینار از خود بجا می گذارد آن دو داغی می شود میان چشمانش 359
- باب 102- معنی زکات ظاهر و باطن 360
- باب 103- معنی فرمایش پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله در مورد مردی که پس از مرگ خود دو دینار باقی گذاشته بود فرمود: بسیار بجا گذاشته است 361
- باب 104- معنی عفو زکات بوسیله پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله جز در نه چیز 361
- باب 105- معنی جماعت، فرقه، سنّت، و بدعت 363
- باب 106 معنی گفته پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله به شخصی که: تو و مالت هر دو برای پدرت هستی 364
- باب 107- معنی منقلین 365
- باب 108- معنی قول پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله: که زنان نباید از میانه راه بروند 365
- باب 109- معنی یَوْمَ التَّلاقِ، یَوْمَ التَّنادِ، یَوْمُ التَّغابُنِ و یَوْمَ الْحَسْرَهِ 366
- باب 110 معنی قول پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله: مثل اصحاب من در میان شما همانند اختران است 366
- باب 111- معنی قول پیغمبر «ص» که فرمود: اختلاف امّت من رحمت است 368
- باب 113- معنی فرموده خداوند: «إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ» 369
- باب 112- معنی دروغ شاخ دار 369
- باب 114- معنی معادن و اشراف و اهل بیوتات و مولد طیّب 370
- باب 115 معنی فرمایش پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله که: از گفته های بنی اسرائیل بگو و اشکالی ندارد 371
- باب 117- معنی سمیط و سعیده و انثی و ذکر 372
- باب 116- معنی روایتی که «فقیه نماز را اعاده نمی کند» 372
- باب 118- معنی جهاد اکبر 374
- باب 119- معنی نخستین نعمتها و آغازگر آنها 375
- باب 120- معنی «اولی الاربه» 376
- باب 121- معنی اربعاء و نطاف 377
- باب 123- معنی سلام نمودن مرد بر خودش 378
- باب 122- معنی «خب ء» که خدا به چیزی بهتر از آن پرستیده نشده 378
- باب 124- معنی استیناس 379
- باب 125- معنی فرمایش حضرت امیر علیه السّلام «لا یأبی الکرامه الّا حمار» 379
- باب 126- معنی طینه خبال 380
- باب 128- معنی دعابه 381
- باب 127- معنی عقدین 381
- باب 129- معنی قول أبو ذر که سه چیز است که مردم از آن متنفّرند و من آن را دوست دارم 382
- باب 131- معنی همسایه و حدّ و مرز آن 383
- باب 130- معنی فرمایش امام صادق علیه السّلام که دروغ روزه را باطل می کند 383
- باب 132- معنی این روایت: هر کس ما را دوست بدارد در معرض رسوایی و بدنامی نخواهد بود و او بنده مخلص خداوند است 384
- باب 133- معنی اکراه و اجبار 384
- باب 134- معنی نومه 385
- باب 135- معنی سبیل اللَّه 386
- باب 136- رمی به «صلعا» 387
- باب 137- معنی صلیعاء و قریعاء 388
- باب 138- معنی دنباله روی مردان 389
- باب 139- معنی «وصمه، و بادره» 390
- باب 140- معنی حجّ 391
- باب 141- معنی قول امام صادق علیه السّلام که خداوند خواسته و اراده کرده است، ولی نمی خواهد و نمی پسندد 391
- باب 143- معنی فرموده پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به علیّ علیه السّلام در مورد اعرابی که نزد او آمده بود: یا علیّ برخیز و زبانش را قطع کن 392
- باب 142- معنی اغلب و مغلوب 392
- باب 144- معنی «موتور اهله و ماله» 393
- باب 145- معنی محدّث 394
- باب 146- معنی سوء 395
- باب 147- معنی فرمایش پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله: در باره مار، که اگر کسی آن را رها کند در حالی که از پی آمد آن بترسد، از من نیست. 396
- باب 148- معنی: «سامّه و هامّه و عامّه و لامّه» 397
- باب 149- معنی رم 397
- باب 150- معنی توبه نصوح 398
- باب 151- معنی حسنه دنیا، و حسنه آخرت 399
- باب 153- معنی قول نمازگزار در تشهدّش که گوید: هر چه پاک و پاکیزه است اختصاص به خدا دارد و هر چه آلوده است ناشی از غیر اوست 400
- باب 152- معنی وام دنیا و آخرت 400
- باب 154- معنی سلام در نماز 401
- باب 155- معنی دار السّلام 402
- باب 156- معنی هفت سخنی که به خاطر آموختن آن دانشمندی هفتصد سال به دنبال حکیمی رفت 403
- باب 157- معنی أشراف امّت 405
- باب 158- معنی فرموده پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله: هنوز آسمان نیلگون بر کسی سایه نیفکنده است و بر زمین غبار آلود کسی گام ننهاده است که راستگوتر از أبو ذر باشد 405
- باب 159- معنی فرمایش امام صادق علیه السّلام که: ریاست طلب تباه گردد 408
- باب 160- معنی قولی که: هر کس دانشی فرا گیرد تا با آن با نادانان بحث و جدل کند یا به دانشمندان فخر بفروشد یا به این دلیل که مردم به او روی آورند، جایش در آتش دوزخ خواهد بود 409
- باب 161- معنی روزی خوردن از علم 410
- باب 162- معنی روایتی که فرموده: هر کس صورتگری کند، یا سگ نگهدارد از اسلام بیرون رفته است 411
- باب 163- معنی روایتی از امام باقر علیه السّلام که فرمود: هر گاه شناخت پیدا کردی هر کار می خواهی بکن 412
- باب 164- معنی گفته شخصی به شخص دیگر «جزاک اللَّه خیراً» 413
- باب 165- معنی فرمایش امیر المؤمنین علیّ علیه السّلام به مردی که عرض کرد؛ من تو را دوست دارم و ایشان فرمود: جامه گشادی برای فقر مهیّا ساخته ای 414
- باب 166- معنی فرموده امام صادق علیه السّلام که: مردی از منزل خود بیرون می رود و بر می گردد و ذکر خدا را نمی گوید، مع ذلک پروردگار نامه عمل او را پر از حسنات می کند 415
- باب 168- معنی خبری که وارد شده است: نیکبختی مرد، کم بودن موی اطراف صورت اوست 416
- باب 167- معنی دو انگیزه پاداش و کیفر 416
- باب 169- معنی روشی از پروردگار عزّ و جلّ، و شیوه ای از پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله و سنّتی از ولی «ع» 417
- باب 170- معنی غیبت و بهتان 418
- باب 171- معنی دوروئی و دو زبانی 419
- باب 172- معنی نسبت اسلام 420
- باب 173- معنی اسلام و ایمان 421
- باب 174- معنی «صبغه اللَّه» 425
- باب 175- معنی خویهای بزرگ 425
- باب 176- معنی فرمایش امامان علیهم السّلام که: حدیث ما دشوار و طاقت فرسا است 426
- باب 177- معنی شهر بارودار 427
- باب 178- معنی فرمایش امام باقر «ع» که: هیچ یک از شما به حقیقت ایمان نمی رسد تا اینکه مرگ در نظرش محبوب تر از زندگانی، و تنگدستی بهتر از بی نیازی و بیماری برتر از تندرستی باشد 427
- باب 179- معنی قرآن و فرقان 428
- باب 180- معنی حدیثی که از امام باقر علیه السّلام روایت شده و فرموده است شخص بعض قرآن را به بعض دیگر نمی زند مگر آنکه کافر گشته باشد 429
- باب 182- معنی فرمایش پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله که: آیا کسی از شما نمی تواند هر شب یک سوم قرآن را بخواند 430
- باب 181- معنی فرود آینده کوچ کننده 430
- باب 183- خویهائی که مایه شرف و بزرگواری انسان می شوند 431
- باب 184- بسیار یاد خدا کردن 432
- فهرست 436
عرب بیابان نشینی به خدمت پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله آمد و چنین گفت: آیا تو از جهت پدر و مادر بهترین ما و بزرگوارترین فرزند پدران ما و در جاهلیّت و اسلام رئیس ما نبودی؟ پیغمبر خشمگین شد و فرمود: ای اعرابی جلوی زبانت چند پرده دارد؟
گفت: دوتا لبها و دندانها، پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: پس در دو پرده خاصیّتی نبود که تندی این زبانت را از ما بگیرد؟ توجّه داشته باش که به احدی در دنیا، چیزی داده نشده که برای آخرتش زیان بارتر از زبان ول و رها باشد. بعد رو به حضرت علیّ علیه السّلام نمود و فرمود: یا علیّ بر خیز
«فاقطع لسانه»
(پس زبانش را قطع کن) مردم گمان بردند که علی علیه السّلام زبان او را خواهد برید ولی بر خلاف انتظار آنان چند درهم به او داد.
باب 144- معنی «موتور اهله و ماله»
1- ابو بصیر گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: (اگر) تو را در رویگرداندن از هر چیز فریب دهند، مواظبت نما که در نماز عصر تو را نفریبند، وقتی که هنوز