- مقدمه 1
- 1- باب ثواب الموحدین و العارفین 2
- «باب اول» در بیان ثواب موحدان و عارفان 2
- اشاره 2
- حدیث 1 3
- حدیث 2 3
- حدیث 3 4
- حدیث 4 5
- حدیث 5 6
- حدیث 6 7
- حدیث 8 8
- حدیث 7 8
- حدیث 9 9
- حدیث 11 10
- حدیث 10 10
- حدیث 12 11
- حدیث 13 11
- حدیث 15 12
- حدیث 14 12
- حدیث 16 13
- حدیث 17 14
- حدیث 19 15
- حدیث 20 15
- حدیث 18 15
- حدیث 21 16
- حدیث 22 17
- حدیث 23 19
- حدیث 24 20
- حدیث 25 22
- حدیث 26 24
- حدیث 27 25
- حدیث 28 25
- حدیث 29 26
- حدیث 30 27
- حدیث 31 28
- حدیث 32 30
- حدیث 33 30
- حدیث 34 31
- حدیث 35 31
- 2- باب التوحید و نفی التشبیه 32
- باب دویم در بیان توحید و نفی تشبیه و مراد از نفی تشبیه متصف نبودن آن جناب است بصفات ممکنات و عدم اشتراک با ایشان در حقیقت صفات 32
- حدیث 1 32
- حدیث 2 38
- حدیث 3 48
- حدیث 4 53
- حدیث 5 55
- حدیث 6 57
- حدیث 7 57
- حدیث 9 58
- حدیث 8 58
- حدیث 10 60
- حدیث 11 60
- حدیث 12 61
- حدیث 13 62
- حدیث 14 71
- حدیث 15 73
- حدیث 16 75
- حدیث 17 77
- حدیث 18 79
- حدیث 19 86
- حدیث 20 87
- حدیث 21 90
- حدیث 22 91
- حدیث 23 92
- حدیث 24 93
- حدیث 25 93
- حدیث 26 94
- حدیث 27 99
- حدیث 28 102
- حدیث 29 104
- حدیث 30 105
- حدیث 32 106
- حدیث 31 106
- حدیث 33 108
- حدیث 34 109
- حدیث 35 112
- حدیث 36 113
- حدیث 37 115
- حدیث 1 117
- 3- باب معنی الواحد و التوحید و الموحد 117
- «باب سیم» در بیان معنی واحد و توحید و موحد 117
- حدیث 2 118
- حدیث 3 119
- «باب چهارم» در تفسیر سوره توحید یعنی سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و آن را سوره اخلاص و سوره الصمد و نسبه الرب نیز میگویند 124
- حدیث 1 124
- حدیث 2 126
- حدیث 3 128
- حدیث 4 129
- حدیث 6 131
- حدیث 8 133
- حدیث 7 133
- حدیث 9 134
- حدیث 10 135
- حدیث 11 135
- حدیث 12 136
- حدیث 13 137
- حدیث 14 137
- حدیث 15 138
- حدیث 2 139
- باب پنجم در بیان معنی توحید و عدل 139
- حدیث 1 139
- حدیث 3 140
- 6- باب أنه عز و جل لیس بجسم و لا صوره 141
- باب ششم در بیان آنکه خدای عز و جل جسم و صورت هیچ یک نیست. 141
- حدیث 1 141
- حدیث 3 142
- حدیث 2 142
- حدیث 4 143
- حدیث 5 144
- حدیث 6 145
- حدیث 7 145
- حدیث 8 147
- حدیث 10 148
- حدیث 9 148
- حدیث 11 149
- حدیث 12 150
- حدیث 13 150
- حدیث 14 151
- حدیث 15 152
- حدیث 17 154
- حدیث 16 154
- حدیث 18 154
- حدیث 19 155
- حدیث 20 156
- 7- باب أنه تبارک و تعالی شی ء 157
- حدیث 1 157
- «باب هفتم» در بیان اینکه خدای تبارک و تعالی چیزیست 157
- حدیث 2 158
- حدیث 3 159
- حدیث 4 160
- حدیث 6 161
- حدیث 5 161
- حدیث 7 162
- حدیث 8 163
- حدیث 2 164
- «باب هشتم» در ذکر آنچه در باب دیدن خداوند وارد شده 164
- حدیث 1 164
- حدیث 3 165
- حدیث 5 166
- حدیث 4 166
- حدیث 6 167
- حدیث 7 168
- حدیث 8 169
- حدیث 9 171
- حدیث 10 173
- حدیث 11 174
- حدیث 12 175
- حدیث 13 175
- حدیث 14 178
- حدیث 15 179
- حدیث 17 180
- حدیث 16 180
- حدیث 19 181
- حدیث 18 181
- حدیث 20 182
- حدیث 21 183
- حدیث 22 185
- حدیث 24 189
- حدیث 23 189
- حدیث 1 191
- «باب نهم» در بیان قدرت خدا و قدرت بمعنی توانائی است 191
- حدیث 2 194
- حدیث 3 195
- حدیث 4 196
- حدیث 5 199
- حدیث 6 199
- حدیث 7 200
- حدیث 8 201
- حدیث 10 204
- حدیث 9 204
- حدیث 11 205
- حدیث 12 205
- حدیث 13 207
- حدیث 14 208
- حدیث 15 210
- حدیث 16 211
- حدیث 2 214
- «باب دهم» در بیان علم خدا و علم در لغت بمعنی دانستن است 214
- حدیث 1 214
- حدیث 3 215
- حدیث 4 215
- حدیث 6 217
- حدیث 5 217
- حدیث 7 218
- حدیث 8 219
- حدیث 9 220
- حدیث 13 222
- حدیث 11 222
- حدیث 12 222
- حدیث 14 223
- حدیث 15 224
- حدیث 16 224
- حدیث 1 225
- اشاره 225
- «باب یازدهم» در بیان صفات ذات و صفات افعال 225
- حدیث 3 227
- حدیث 2 227
- حدیث 4 228
- حدیث 5 229
- حدیث 6 230
- حدیث 7 233
- حدیث 8 235
- حدیث 9 236
- حدیث 10 237
- حدیث 11 238
- حدیث 13 239
- حدیث 12 239
- حدیث 14 240
- حدیث 15 241
- حدیث 16 242
- حدیث 17 242
- حدیث 18 243
- حدیث 19 244
- «باب دوازدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل کُلُّ شَیْ ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ 246
- اشاره 246
- حدیث 1 246
- حدیث 3 248
- حدیث 2 248
- حدیث 6 249
- حدیث 4 249
- حدیث 5 249
- حدیث 7 252
- حدیث 8 253
- حدیث 9 254
- حدیث 10 255
- 13- باب تفسیر قول الله عز و جل یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَ 256
- حدیث 11 256
- «باب سیزدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَّ: 256
- اشاره 256
- حدیث 1 257
- حدیث 2 258
- حدیث 1 260
- «باب چهاردهم» در تفسیر قول خدای عز و جل یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ وَ یُدْعَوْنَ إِلَی السُّجُودِ 260
- اشاره 260
- حدیث 2 261
- حدیث 3 262
- «باب پانزدهم» در معنی قول خدای تبارک و تعالی اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ 263
- اشاره 263
- 15- باب تفسیر قول الله عز و جل اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إلی آخر الآیه 263
- حدیث 1 264
- حدیث 2 266
- حدیث 3 266
- حدیث 4 268
- حدیث 5 270
- «باب شانزدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ 271
- حدیث 1 271
- اشاره 271
- حدیث 1 273
- اشاره 273
- «باب هفدهم» در تفسیر قول خدای تعالی وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ 273
- 17- باب تفسیر قوله عز و جل وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ 273
- حدیث 2 275
- حدیث 1 276
- اشاره 276
- «باب هجدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل کَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ 276
- اشاره 277
- «باب نوزدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا 277
- حدیث 1 277
- باب «بیستم» در تفسیر قول خدای عز و جل هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَهُمُ اللَّهُ فِی ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَ الْمَلائِکَهُ 278
- اشاره 278
- 21- باب تفسیر قوله عز و جل سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ و قوله عز و جل اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ و قوله عز و جل وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ و قوله عز و جل یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ 278
- «باب بیست و یکم» در تفسیر قول خدای عز و جل سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ 278
- حدیث 1 278
- اشاره 278
- حدیث 1 279
- «باب بیست دوم» در معنی جنب خدای عز و جل و جنب در لغت بمعنی پهلو و امیر است و مراد از آن در آخر این باب می آید. 280
- 22- باب معنی جَنْبِ اللَّهِ عز و جل 280
- حدیث 1 280
- حدیث 2 282
- 23- باب معنی الحجزه 283
- حدیث 1 283
- «باب بیست و سیم» در معنی حجزه 283
- اشاره 283
- حدیث 2 284
- حدیث 3 284
- حدیث 1 286
- 24- باب معنی العین و الأذن و اللسان 286
- حدیث 4 286
- «باب بیست و چهارم» در بیان معنی چشم و گوش و زبان خدا 286
- 25- باب معنی قوله عز و جل وَ قالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَهٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ 287
- اشاره 287
- «باب بیست و پنجم» در معنی قول خدای عز و جل وَ قالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَهٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ 287
- حدیث 1 288
- 26- باب معنی رضاه عز و جل و سخطه 289
- حدیث 1 289
- حدیث 2 289
- «باب بیست و ششم» در بیان معنی خوشنودی خدای عز و جل و خشم او 289
- حدیث 2 291
- حدیث 3 293
- «باب بیست و هفتم» در معنی قول خدای عز و جل وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی 294
- حدیث 4 294
- 27- باب معنی قوله عز و جل وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی 294
- اشاره 294
- حدیث 1 295
- حدیث 2 296
- حدیث 3 297
- حدیث 5 298
- حدیث 4 298
- حدیث 6 299
- حدیث 2 300
- حدیث 1 300
- «باب بیست و هشتم» در بیان نفی مکان و زمان و سکون و حرکت و فرود آمدن و بالا رفتن و منتقل شدن از خدا 300
- حدیث 3 303
- حدیث 5 304
- حدیث 4 304
- حدیث 6 305
- حدیث 7 306
- حدیث 8 307
- حدیث 10 309
- حدیث 9 309
- حدیث 11 310
- حدیث 12 311
- حدیث 13 312
- حدیث 14 314
- حدیث 15 314
- حدیث 16 316
- حدیث 18 317
- حدیث 17 317
- حدیث 20 319
- حدیث 19 319
- حدیث 21 320
- حدیث 22 321
- «باب بیست و نهم» در بیان نامهای خدای تبارک و تعالی و فرق میانه معانی آنها و معانی نامهای آفریدگان 322
- حدیث 1 322
- حدیث 2 324
- حدیث 3 331
- حدیث 4 334
- حدیث 6 335
- حدیث 5 335
- حدیث 7 336
- حدیث 8 339
- حدیث 9 340
- حدیث 10 402
- حدیث 11 403
- حدیث 12 406
- حدیث 13 407
- حدیث 14 409
- حدیث 1 414
- حدیث 2 414
- «باب سی ام» در بیان اینکه قرآن چه چیز است 414
- حدیث 4 415
- حدیث 3 415
- حدیث 6 417
- حدیث 5 417
- حدیث 7 422
- حدیث 1 427
- حدیث 2 427
- «باب سی و یکم» در ذکر معنی (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ) 427
- حدیث 3 428
- حدیث 5 429
- حدیث 4 429
- «باب سی و دویم» در تفسیر حروف معجم 432
- حدیث 1 432
- اشاره 432
- حدیث 2 435
- اشاره 438
- حدیث 1 438
- «باب سی و سیم» در تفسیر و بیان حروف 438
- حدیث 2 440
- حدیث 1 442
- اشاره 442
- «باب سی و چهارم» در تفسیر و بیان حروف اذان و اقامه. 442
- حدیث 1 449
- 35- باب تفسیر الهدی و الضلاله و التوفیق و الخذلان من الله تعالی 449
- اشاره 449
- «باب سی و پنجم» در تفسیر و بیان هدی و ضلالت توفیق و خذلان از خدای تبارک و تعالی 449
- حدیث 2 449
- حدیث 3 452
- حدیث 2 452
- حدیث 4 453
- اشاره 454
- «باب سی و ششم» در رد بر ثنویه و زنادقه 454
- حدیث 1 454
- حدیث 2 463
- حدیث 3 463
- حدیث 4 467
- حدیث 5 469
- حدیث 6 485
- «باب سی و هفتم» در رد بر نسطوریه از فرق نصاری 486
- اشاره 486
- حدیث 1 486
- حدیث 1 492
- «باب سی و هشتم» در ذکر عظمت و بزرگی خدای عز و جل 492
- اشاره 492
- حدیث 2 495
- حدیث 3 496
- حدیث 4 498
- حدیث 6 501
- حدیث 5 501
- حدیث 7 502
- حدیث 9 504
- حدیث 8 504
- حدیث 10 505
- «باب سی و نهم در لطف و لطافت خدای تبارک و تعالی 507
- 39- باب لطف الله تبارک و تعالی 507
- حدیث 1 507
- حدیث 11 507
- حدیث 1 508
- 40- باب أدنی ما یجزئ من معرفه التوحید 508
- «باب چهلم» در بیان کمتر چیزی که در شناختن توحید مجزی است 508
- حدیث 2 509
- حدیث 4 511
- حدیث 3 511
- حدیث 5 512
- 41- باب أنه عز و جل لا یعرف إلا به 513
- «باب چهل و یکم» در بیان آنکه خدای عز و جل شناخته نمیشود مگر بخودش. 513
- حدیث 1 513
- حدیث 2 514
- حدیث 3 515
- حدیث 4 516
- حدیث 6 518
- حدیث 5 518
- حدیث 7 519
- حدیث 8 520
- حدیث 9 521
- حدیث 10 522
- «باب چهل و دویم» در اثبات حدوث عالم 526
- حدیث 1 526
- اشاره 526
- حدیث 3 528
- حدیث 2 528
- حدیث 4 529
- حدیث 5 532
- حدیث 6 533
- حدیث 7 539
- اشاره 546
- حدیث 1 546
- حدیث 1 553
- باب چهل و پنجم در بیان معنی سبحان اللَّه 557
- حدیث 1 557
- حدیث 2 558
- حدیث 2 559
- حدیث 1 559
- «باب چهل و ششم» در بیان معنی اللَّه اکبر 559
- 47- باب معنی الأول و الآخر 560
- حدیث 1 560
- «باب چهل و هفتم» در بیان معنی اول و آخر 560
- حدیث 2 561
- 48- باب معنی قول الله عز و جل الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی 562
- «باب چهل و هشتم» در بیان معنی قول خدای عز و جل الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی 562
- حدیث 1 562
- حدیث 3 563
- حدیث 2 563
- حدیث 5 566
- حدیث 4 566
- حدیث 8 567
- حدیث 6 567
- حدیث 7 567
- حدیث 1 569
- اشاره 569
- «باب چهل و نهم» در بیان معنی قول خدای عز و جل 569
- حدیث 2 571
- «باب پنجاهم» در بیان عرش و صفات آن 573
- حدیث 1 573
- اشاره 578
- «باب پنجاه و یکم» 578
- حدیث 1 579
- حدیث 2 582
- اشاره 582
- حدیث 1 582
- «باب پنجاه ودوم» در بیان معنی قول خدای عز و جل وسع کرسیه السموات و الارض 582
- حدیث 3 583
- حدیث 4 583
- حدیث 5 584
- 53- باب فطره الله عز و جل الخلق علی التوحید 585
- اشاره 585
- حدیث 2 585
- باب پنجاه و سوم در بیان فطرت خدای عز و جل خلائق را بر توحید 585
- حدیث 1 585
- حدیث 3 586
- حدیث 6 587
- حدیث 4 587
- حدیث 5 587
- حدیث 8 588
- حدیث 7 588
- حدیث 9 589
- 54- باب البداء 591
- حدیث 10 591
- «باب پنجاه و چهارم» بر بیان بداء و بداء بر وزن سلام بمعنی ظاهر شدن چیزیست که بیش از آن پوشیده و پنهان باشد و آن بر خدا روا نیست 591
- اشاره 591
- حدیث 1 592
1- أی بصیر بالآله التی یعقلونها فی أنفسهم، فرد علیه السّلام ذلک بقیاس من الشکل الثانی ان المعقول لنا ما کان بصفه المخلوقین و لا شی ء من اللّه بصفه المخلوق فلا شی ء من اللّه بمعقول لنا.
حدیث 10
10- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ فِی حَدِیثِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لَهُ أَ تَقُولُ إِنَّهُ سَمِیعٌ بَصِیرٌ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هُوَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ سَمِیعٌ بِغَیْرِ جَارِحَهٍ وَ بَصِیرٌ بِغَیْرِ آلَهٍ بَلْ یَسْمَعُ بِنَفْسِهِ وَ یُبْصِرُ بِنَفْسِهِ وَ لَیْسَ قَوْلِی إِنَّهُ یَسْمَعُ بِنَفْسِهِ أَنَّهُ شَیْ ءٌ وَ النَّفْسُ شَیْ ءٌ آخَرُ وَ لَکِنِّی أَرَدْتُ عِبَارَهً عَنْ نَفْسِی إِذْ کُنْتُ مَسْئُولًا وَ إِفْهَاماً لَکَ إِذْ کُنْتَ سَائِلًا فَأَقُولُ یَسْمَعُ بِکُلِّهِ لَا أَنَّ کُلَّهُ لَهُ بَعْضٌ وَ لَکِنِّی أَرَدْتُ إِفْهَامَکَ وَ التَّعْبِیرُ عَنْ نَفْسِی وَ لَیْسَ مَرْجِعِی فِی ذَلِکَ إِلَّا إِلَی أَنَّهُ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ الْعَالِمُ الْخَبِیرُ بِلَا اخْتِلَافِ الذَّاتِ وَ لَا اخْتِلَافِ الْمَعْنَی.
ترجمه:
حدیث کرد ما را محمد بن موسی بن متوکل «ره» گفت که حدیث کرد ما را علی بن ابراهیم از پدرش از عباس بن عمر و از هشام بن حکم که در حدیث زندیقی که از حضرت صادق (ع) سؤال نمود گفت که زندیق بآن حضرت عرض کرد که آیا گمان داری که خدا شنوای بینا است حضرت صادق (ع) فرمود که آن جناب شنوای بینا است شنوا است بی جارحه و عضو و بینا است بی آلت و اداه بلکه بنفس خود می شنود و بنفس خویش می بیند و قول من که بنفس خود می شنود این نیست که خدا چیزیست و نفس چیز دیگر و لیکن خواستم که از جانب خود عبارتی بگویم زیرا که مسئول بودم و از من سؤال شده بود و خواستم که تو را بفهمانم زیرا که سائل بودی و چیزی پرسیده ای و جواب میخواهی پس میگویم که خدا بهمه خود می شنود نه باین معنی که همه او آن را بعضی هست و لیکن خواستم که تو را بفهمانم و از جانب خود از این مطلب تعبیر کنم و باز گشت من در این قول نیست مگر بسوی آنکه خدا شنوای بینای دانای آگاهست بی آنکه ذات مقدس اختلافی بهم رساند و نه آنکه معنی مختلف شود حاصل معنی آنکه همه اینها بذات است و عضو و آلتی ندارد.