- مقدمه 1
- اشاره 2
- «باب اول» در بیان ثواب موحدان و عارفان 2
- 1- باب ثواب الموحدین و العارفین 2
- حدیث 2 3
- حدیث 1 3
- حدیث 3 4
- حدیث 4 5
- حدیث 5 6
- حدیث 6 7
- حدیث 7 8
- حدیث 8 8
- حدیث 9 9
- حدیث 10 10
- حدیث 11 10
- حدیث 12 11
- حدیث 13 11
- حدیث 14 12
- حدیث 15 12
- حدیث 16 13
- حدیث 17 14
- حدیث 18 15
- حدیث 19 15
- حدیث 20 15
- حدیث 21 16
- حدیث 22 17
- حدیث 23 19
- حدیث 24 20
- حدیث 25 22
- حدیث 26 24
- حدیث 28 25
- حدیث 27 25
- حدیث 29 26
- حدیث 30 27
- حدیث 31 28
- حدیث 33 30
- حدیث 32 30
- حدیث 35 31
- حدیث 34 31
- 2- باب التوحید و نفی التشبیه 32
- حدیث 1 32
- باب دویم در بیان توحید و نفی تشبیه و مراد از نفی تشبیه متصف نبودن آن جناب است بصفات ممکنات و عدم اشتراک با ایشان در حقیقت صفات 32
- حدیث 2 38
- حدیث 3 48
- حدیث 4 53
- حدیث 5 55
- حدیث 7 57
- حدیث 6 57
- حدیث 9 58
- حدیث 8 58
- حدیث 10 60
- حدیث 11 60
- حدیث 12 61
- حدیث 13 62
- حدیث 14 71
- حدیث 15 73
- حدیث 16 75
- حدیث 17 77
- حدیث 18 79
- حدیث 19 86
- حدیث 20 87
- حدیث 21 90
- حدیث 22 91
- حدیث 23 92
- حدیث 24 93
- حدیث 25 93
- حدیث 26 94
- حدیث 27 99
- حدیث 28 102
- حدیث 29 104
- حدیث 30 105
- حدیث 31 106
- حدیث 32 106
- حدیث 33 108
- حدیث 34 109
- حدیث 35 112
- حدیث 36 113
- حدیث 37 115
- حدیث 1 117
- «باب سیم» در بیان معنی واحد و توحید و موحد 117
- 3- باب معنی الواحد و التوحید و الموحد 117
- حدیث 2 118
- حدیث 3 119
- حدیث 1 124
- «باب چهارم» در تفسیر سوره توحید یعنی سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و آن را سوره اخلاص و سوره الصمد و نسبه الرب نیز میگویند 124
- حدیث 2 126
- حدیث 3 128
- حدیث 4 129
- حدیث 6 131
- حدیث 7 133
- حدیث 8 133
- حدیث 9 134
- حدیث 11 135
- حدیث 10 135
- حدیث 12 136
- حدیث 14 137
- حدیث 13 137
- حدیث 15 138
- حدیث 1 139
- حدیث 2 139
- باب پنجم در بیان معنی توحید و عدل 139
- حدیث 3 140
- حدیث 1 141
- باب ششم در بیان آنکه خدای عز و جل جسم و صورت هیچ یک نیست. 141
- 6- باب أنه عز و جل لیس بجسم و لا صوره 141
- حدیث 3 142
- حدیث 2 142
- حدیث 4 143
- حدیث 5 144
- حدیث 6 145
- حدیث 7 145
- حدیث 8 147
- حدیث 9 148
- حدیث 10 148
- حدیث 11 149
- حدیث 13 150
- حدیث 12 150
- حدیث 14 151
- حدیث 15 152
- حدیث 18 154
- حدیث 16 154
- حدیث 17 154
- حدیث 19 155
- حدیث 20 156
- 7- باب أنه تبارک و تعالی شی ء 157
- حدیث 1 157
- «باب هفتم» در بیان اینکه خدای تبارک و تعالی چیزیست 157
- حدیث 2 158
- حدیث 3 159
- حدیث 4 160
- حدیث 5 161
- حدیث 6 161
- حدیث 7 162
- حدیث 8 163
- حدیث 1 164
- حدیث 2 164
- «باب هشتم» در ذکر آنچه در باب دیدن خداوند وارد شده 164
- حدیث 3 165
- حدیث 5 166
- حدیث 4 166
- حدیث 6 167
- حدیث 7 168
- حدیث 8 169
- حدیث 9 171
- حدیث 10 173
- حدیث 11 174
- حدیث 13 175
- حدیث 12 175
- حدیث 14 178
- حدیث 15 179
- حدیث 17 180
- حدیث 16 180
- حدیث 19 181
- حدیث 18 181
- حدیث 20 182
- حدیث 21 183
- حدیث 22 185
- حدیث 23 189
- حدیث 24 189
- حدیث 1 191
- «باب نهم» در بیان قدرت خدا و قدرت بمعنی توانائی است 191
- حدیث 2 194
- حدیث 3 195
- حدیث 4 196
- حدیث 6 199
- حدیث 5 199
- حدیث 7 200
- حدیث 8 201
- حدیث 10 204
- حدیث 9 204
- حدیث 12 205
- حدیث 11 205
- حدیث 13 207
- حدیث 14 208
- حدیث 15 210
- حدیث 16 211
- حدیث 1 214
- حدیث 2 214
- «باب دهم» در بیان علم خدا و علم در لغت بمعنی دانستن است 214
- حدیث 3 215
- حدیث 4 215
- حدیث 6 217
- حدیث 5 217
- حدیث 7 218
- حدیث 8 219
- حدیث 9 220
- حدیث 12 222
- حدیث 13 222
- حدیث 11 222
- حدیث 14 223
- حدیث 16 224
- حدیث 15 224
- اشاره 225
- «باب یازدهم» در بیان صفات ذات و صفات افعال 225
- حدیث 1 225
- حدیث 3 227
- حدیث 2 227
- حدیث 4 228
- حدیث 5 229
- حدیث 6 230
- حدیث 7 233
- حدیث 8 235
- حدیث 9 236
- حدیث 10 237
- حدیث 11 238
- حدیث 12 239
- حدیث 13 239
- حدیث 14 240
- حدیث 15 241
- حدیث 17 242
- حدیث 16 242
- حدیث 18 243
- حدیث 19 244
- حدیث 1 246
- اشاره 246
- «باب دوازدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل کُلُّ شَیْ ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ 246
- حدیث 2 248
- حدیث 3 248
- حدیث 5 249
- حدیث 6 249
- حدیث 4 249
- حدیث 7 252
- حدیث 8 253
- حدیث 9 254
- حدیث 10 255
- «باب سیزدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَّ: 256
- اشاره 256
- حدیث 11 256
- 13- باب تفسیر قول الله عز و جل یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَ 256
- حدیث 1 257
- حدیث 2 258
- حدیث 1 260
- «باب چهاردهم» در تفسیر قول خدای عز و جل یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ وَ یُدْعَوْنَ إِلَی السُّجُودِ 260
- اشاره 260
- حدیث 2 261
- حدیث 3 262
- اشاره 263
- 15- باب تفسیر قول الله عز و جل اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إلی آخر الآیه 263
- «باب پانزدهم» در معنی قول خدای تبارک و تعالی اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ 263
- حدیث 1 264
- حدیث 2 266
- حدیث 3 266
- حدیث 4 268
- حدیث 5 270
- اشاره 271
- «باب شانزدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ 271
- حدیث 1 271
- 17- باب تفسیر قوله عز و جل وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ 273
- حدیث 1 273
- «باب هفدهم» در تفسیر قول خدای تعالی وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ 273
- اشاره 273
- حدیث 2 275
- اشاره 276
- «باب هجدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل کَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ 276
- حدیث 1 276
- اشاره 277
- «باب نوزدهم» در تفسیر قول خدای عز و جل وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا 277
- حدیث 1 277
- اشاره 278
- 21- باب تفسیر قوله عز و جل سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ و قوله عز و جل اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ و قوله عز و جل وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ و قوله عز و جل یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ 278
- حدیث 1 278
- باب «بیستم» در تفسیر قول خدای عز و جل هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَهُمُ اللَّهُ فِی ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَ الْمَلائِکَهُ 278
- «باب بیست و یکم» در تفسیر قول خدای عز و جل سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ 278
- اشاره 278
- حدیث 1 279
- 22- باب معنی جَنْبِ اللَّهِ عز و جل 280
- «باب بیست دوم» در معنی جنب خدای عز و جل و جنب در لغت بمعنی پهلو و امیر است و مراد از آن در آخر این باب می آید. 280
- حدیث 1 280
- حدیث 2 282
- حدیث 1 283
- «باب بیست و سیم» در معنی حجزه 283
- 23- باب معنی الحجزه 283
- اشاره 283
- حدیث 2 284
- حدیث 3 284
- «باب بیست و چهارم» در بیان معنی چشم و گوش و زبان خدا 286
- 24- باب معنی العین و الأذن و اللسان 286
- حدیث 1 286
- حدیث 4 286
- 25- باب معنی قوله عز و جل وَ قالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَهٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ 287
- اشاره 287
- «باب بیست و پنجم» در معنی قول خدای عز و جل وَ قالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَهٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ 287
- حدیث 1 288
- «باب بیست و ششم» در بیان معنی خوشنودی خدای عز و جل و خشم او 289
- حدیث 1 289
- 26- باب معنی رضاه عز و جل و سخطه 289
- حدیث 2 289
- حدیث 2 291
- حدیث 3 293
- 27- باب معنی قوله عز و جل وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی 294
- حدیث 4 294
- اشاره 294
- «باب بیست و هفتم» در معنی قول خدای عز و جل وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی 294
- حدیث 1 295
- حدیث 2 296
- حدیث 3 297
- حدیث 4 298
- حدیث 5 298
- حدیث 6 299
- حدیث 1 300
- حدیث 2 300
- «باب بیست و هشتم» در بیان نفی مکان و زمان و سکون و حرکت و فرود آمدن و بالا رفتن و منتقل شدن از خدا 300
- حدیث 3 303
- حدیث 5 304
- حدیث 4 304
- حدیث 6 305
- حدیث 7 306
- حدیث 8 307
- حدیث 10 309
- حدیث 9 309
- حدیث 11 310
- حدیث 12 311
- حدیث 13 312
- حدیث 14 314
- حدیث 15 314
- حدیث 16 316
- حدیث 18 317
- حدیث 17 317
- حدیث 19 319
- حدیث 20 319
- حدیث 21 320
- حدیث 22 321
- «باب بیست و نهم» در بیان نامهای خدای تبارک و تعالی و فرق میانه معانی آنها و معانی نامهای آفریدگان 322
- حدیث 1 322
- حدیث 2 324
- حدیث 3 331
- حدیث 4 334
- حدیث 6 335
- حدیث 5 335
- حدیث 7 336
- حدیث 8 339
- حدیث 9 340
- حدیث 10 402
- حدیث 11 403
- حدیث 12 406
- حدیث 13 407
- حدیث 14 409
- «باب سی ام» در بیان اینکه قرآن چه چیز است 414
- حدیث 1 414
- حدیث 2 414
- حدیث 4 415
- حدیث 3 415
- حدیث 6 417
- حدیث 5 417
- حدیث 7 422
- «باب سی و یکم» در ذکر معنی (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ) 427
- حدیث 1 427
- حدیث 2 427
- حدیث 3 428
- حدیث 5 429
- حدیث 4 429
- اشاره 432
- حدیث 1 432
- «باب سی و دویم» در تفسیر حروف معجم 432
- حدیث 2 435
- حدیث 1 438
- «باب سی و سیم» در تفسیر و بیان حروف 438
- اشاره 438
- حدیث 2 440
- «باب سی و چهارم» در تفسیر و بیان حروف اذان و اقامه. 442
- حدیث 1 442
- اشاره 442
- «باب سی و پنجم» در تفسیر و بیان هدی و ضلالت توفیق و خذلان از خدای تبارک و تعالی 449
- اشاره 449
- 35- باب تفسیر الهدی و الضلاله و التوفیق و الخذلان من الله تعالی 449
- حدیث 2 449
- حدیث 1 449
- حدیث 2 452
- حدیث 3 452
- حدیث 4 453
- اشاره 454
- حدیث 1 454
- «باب سی و ششم» در رد بر ثنویه و زنادقه 454
- حدیث 2 463
- حدیث 3 463
- حدیث 4 467
- حدیث 5 469
- حدیث 6 485
- حدیث 1 486
- اشاره 486
- «باب سی و هفتم» در رد بر نسطوریه از فرق نصاری 486
- اشاره 492
- «باب سی و هشتم» در ذکر عظمت و بزرگی خدای عز و جل 492
- حدیث 1 492
- حدیث 2 495
- حدیث 3 496
- حدیث 4 498
- حدیث 5 501
- حدیث 6 501
- حدیث 7 502
- حدیث 8 504
- حدیث 9 504
- حدیث 10 505
- 39- باب لطف الله تبارک و تعالی 507
- حدیث 11 507
- «باب سی و نهم در لطف و لطافت خدای تبارک و تعالی 507
- حدیث 1 507
- حدیث 1 508
- «باب چهلم» در بیان کمتر چیزی که در شناختن توحید مجزی است 508
- 40- باب أدنی ما یجزئ من معرفه التوحید 508
- حدیث 2 509
- حدیث 4 511
- حدیث 3 511
- حدیث 5 512
- 41- باب أنه عز و جل لا یعرف إلا به 513
- حدیث 1 513
- «باب چهل و یکم» در بیان آنکه خدای عز و جل شناخته نمیشود مگر بخودش. 513
- حدیث 2 514
- حدیث 3 515
- حدیث 4 516
- حدیث 5 518
- حدیث 6 518
- حدیث 7 519
- حدیث 8 520
- حدیث 9 521
- حدیث 10 522
- حدیث 1 526
- اشاره 526
- «باب چهل و دویم» در اثبات حدوث عالم 526
- حدیث 2 528
- حدیث 3 528
- حدیث 4 529
- حدیث 5 532
- حدیث 6 533
- حدیث 7 539
- اشاره 546
- حدیث 1 546
- حدیث 1 553
- باب چهل و پنجم در بیان معنی سبحان اللَّه 557
- حدیث 1 557
- حدیث 2 558
- حدیث 1 559
- حدیث 2 559
- «باب چهل و ششم» در بیان معنی اللَّه اکبر 559
- 47- باب معنی الأول و الآخر 560
- «باب چهل و هفتم» در بیان معنی اول و آخر 560
- حدیث 1 560
- حدیث 2 561
- 48- باب معنی قول الله عز و جل الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی 562
- حدیث 1 562
- «باب چهل و هشتم» در بیان معنی قول خدای عز و جل الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی 562
- حدیث 3 563
- حدیث 2 563
- حدیث 5 566
- حدیث 4 566
- حدیث 7 567
- حدیث 6 567
- حدیث 8 567
- «باب چهل و نهم» در بیان معنی قول خدای عز و جل 569
- اشاره 569
- حدیث 1 569
- حدیث 2 571
- حدیث 1 573
- «باب پنجاهم» در بیان عرش و صفات آن 573
- «باب پنجاه و یکم» 578
- اشاره 578
- حدیث 1 579
- اشاره 582
- حدیث 2 582
- حدیث 1 582
- «باب پنجاه ودوم» در بیان معنی قول خدای عز و جل وسع کرسیه السموات و الارض 582
- حدیث 3 583
- حدیث 4 583
- حدیث 5 584
- حدیث 2 585
- 53- باب فطره الله عز و جل الخلق علی التوحید 585
- حدیث 1 585
- باب پنجاه و سوم در بیان فطرت خدای عز و جل خلائق را بر توحید 585
- اشاره 585
- حدیث 3 586
- حدیث 5 587
- حدیث 6 587
- حدیث 4 587
- حدیث 7 588
- حدیث 8 588
- حدیث 9 589
- اشاره 591
- 54- باب البداء 591
- حدیث 10 591
- «باب پنجاه و چهارم» بر بیان بداء و بداء بر وزن سلام بمعنی ظاهر شدن چیزیست که بیش از آن پوشیده و پنهان باشد و آن بر خدا روا نیست 591
- حدیث 1 592
45- باب معنی سبحان الله
باب چهل و پنجم در بیان معنی سبحان اللَّه
حدیث 1
1- حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ السِّجْزِیُّ بِنَیْسَابُورَ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمْزَهَ الشَّعْرَانِیُّ الْعَمَّارِیُّ مِنْ وُلْدِ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ یَحْیَی بْنِ عَبْدِ الْبَاقِی الْأَذَنِیُّ بِأَذَنَهَ(1) قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ الْمَعَانِیُّ (2) قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ یَزِیدَ عَنْ یَحْیَی بْنِ عُقْبَهَ بْنِ أَبِی الْعَیْزَارِ(3) قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَجَّارٍ عَنْ یَزِیدَ بْنِ الْأَصَمِّ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا تَفْسِیرُ سُبْحَانَ اللَّهِ قَالَ إِنَّ فِی هَذَا الْحَائِطِ رَجُلًا کَانَ إِذَا سُئِلَ أَنْبَأَ وَ إِذَا سَکَتَّ ابْتَدَأَ فَدَخَلَ الرَّجُلُ فَإِذَا هُوَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ مَا تَفْسِیرُ سُبْحَانَ اللَّهِ قَالَ هُوَ تَعْظِیمُ جَلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَنْزِیهُهُ عَمَّا قَالَ فِیهِ کُلُّ مُشْرِکٍ فَإِذَا قَالَهَا الْعَبْدُ صَلَّی عَلَیْهِ کُلُّ مَلَکٍ.
ترجمه:
حدیث کرد ما را عبد اللَّه بن محمد بن عبد الوهاب سجزی در نیشابور گفت که خبر داد ما را از ابو الحسن احمد بن محمد بن عبد اللَّه بن حمزه شعرانی عماری از فرزندان عمار بن یاسر گفت که حدیث کرد ما را ابو محمد عبید اللَّه بن یحیی بن عبد الباقی اذنی در اذنه گفت که حدیث کرد ما را علی بن حسن معانی گفت که حدیث کرد ما را عبد اللَّه بن یزید از یحیی بن عقبه بن ابی الغیرار گفت که حدیث کرد ما را عبد اللَّه ابن یزید از یحیی بن عقبه محمد بن حجاز از یزید بن اصم که گفت مردی از عمر بن خطاب سؤال کرد و گفت که یا امیر المؤمنین تفسیر و بیان سبحان اللَّه چیست عمر گفت در این باغ مردیست که چون سؤال میکرد خبر داده میشد و چون سکوت میکرد آغاز کرده میشد و مراد اینست که در عهد پیغمبر چنان بود که علم باو میرسید اگر از پیغمبر (ص) چیزی می پرسید او را جواب میفرمود و اگر خاموش بود و سؤالی نمینمود پیغمبر (ص) آغاز میکرد و باو تعلیم میکرد و لهذا شاید که او تفسیر این را بداند پس آن مرد داخل باغ شد و دید که آن مرد علی بن ابی طالب (ع) است سائل عرض کرد که یا ابا الحسن تفسیر سبحان اللَّه چیست فرمود که آن تعظیم جلال خدای عز و جل و تنزیه و دور کردن آن جناب است از آنچه هر مشرکی در شان او گفته و چون بنده آن را بگوید هر فرشته بر او صلوات فرستد.